Gde se nalazi Golubačka tvrdjava?
Golubačka tvrđava, poznata i kao Golubac ili Golubački grad, je tvrđava iz srednjovekovnog perioda i predstavlja spomenik kulture od velikog značaja.
Nalazi se na teritoriji Nacionalnog parka Đerdap, na oko četiri kilometra udaljenosti od istoimenog naselja, a na desnoj obali reke Dunav.
Na području gde se tvrđava nalazi Dunav se sužava i počinje Đerdapska klisura, a visoke litice se uzdižu i okružuju tvrđavu.
Golubački grad je lepezastog oblika i sačinjavaju ga tri dela: gornji, zadnji i prednji grad. Sastoji se od dve velike kolske kapije i 10 kula. Nekada se ispred tvrđave nalazilo civilno naselje, a danas su tu samo ostaci pojedinih objekata.
Burna istorija pratila je Golubačku tvrđavu. Za vreme srednjeg veka Osmansko carstvo i Kraljevina Mađarska su često vodili bitke oko tvrđave. Knez Mihailo Obrenović je 1867. godine dobio na upravu ovaj grad.
Danas je to jedna od najpopularnijih turističkih destinacija ovog kraja. 2012. godine započeta je obnova tvrđave, izgrađeni su tunel i obilaznica a na obnovi se još uvek radi.
Brigu o tvrđavi danas vodi preduzeće „Golubački grad – tvrđava“.
Obnova tvrđave
Golubački grad pripada opštini Golubac i smešten je na teritoriji Nacionalnog parka „Đerdap“. Ulaz u Ncionalni park je zapravo ulazna kapija na tvrđavi i nalazi se na zapadnoj strani dok je sa istočne strane tvrđave smešten prirodni rezervat „Golubački grad“.
Golubačka tvrđava, tj. njena osnova je nepravilnog oblika i izgrađena je u skladu sa terenom na kome se nalazi. Upravo zbog mesta na kom se nalazi, ovaj grad je bio jedna od prepreka koje su neprijatelji sa severa najteže osvajali.
Najlakše je bilo prići tvrđavi sa zapadne strane, dok su najviše tačke, istočna i južna, bile najnepristupačnije. Postojala je mogućnost da se iz svake kule izađe na zid, a između kula i zidova je takođe postojala veza.
Devet kula koje su bile četvrtastog oblika su opasivale tvrđavu, a vodeni rov, preko kog je prelazio most i na taj način se ulazilo kroz kapiju u grad, se nalazio ispred njenog najnižeg dela. U samom gradu se nalazilo spoljašnje i unutrašnje utvrđenje.
Na svih deset kula (9+1) su Turci kasnije izgradili otvore za topove i oko 1480. godine su sagradili još jednu kulu, desetu.
Prednji zid, koji je ujedno i spoljni zid rova, smešten je sa prednje strane grada, a veruje se da je nekada bio napunjen vodom jer je bio povezan sa Dunavom.
Na sredini Dunava i danas viri stena pozanata pod nazivom Babakaj, a Golubačka tvrđava je sa ovom stenom bila povezana lancem. Na taj način vršena je kontrola nad drumskim i rečnim saobraćajem u Đerdapskoj klisuri.
Prednji grad Golubačke tvrđave
Prednji grad Golubačke tvrđave čine donji i gornji deo koje je nekada delio zid, a koji je povezivao četvrtu i sedmu kulu. Ulaz koji čuvaju osma i deveta kula se nalazi u donjem delu, a sama osma kula ima otvor za top.
Deseta kula, koju su Turci dozidali, nalazi se na samom kraju grada, i predstavlja nisku kulu namenjenu za artiljeriju i za nadgledanje prolaza Dunavom kao i prilaza gradskoj luci. Pretpostavlja se da se ova luka nalazila negde između pete i desete kule.
Takođe, deseta kula je pomoću niskog zida povezana sa devetom kulom. Naspram ulaza postojala je kolska kapija koja je dalje vodila ka zadnjem gradu.
Građevine nisu postojale u ovom delu tvrđave, osim pojedinih ostataka koji su najverovatnije predstavljali vezu sa osmom kulom. Paralelno sa putem, postoji kanal čija širina iznosi 0,5 metara, a dubina 0,75 metara i od ovog kanala počinje strma padina.
Treća kapija vodi ka gornjem gradu a nalazi se na zidu koji odvaja donji i gornji deo grada. Putić koji se ovde nalazi vodi ka četvrtoj kapiji.
Ova kapija navodi na gornji grad i smeštena je u zidu, na dva metra visine i do nje se pružaju stepenice, tik pored treće kule.
Do šeste i sedme kule se takođe može doći stepenicama, a ako neko želi da se popne na zid između treće i šeste kule može to da učini popevši se kroz šestu kulu.
Zadnji grad Golubačke tvrđave
Gornji i zadnji grad su odvojeni zidom i stenom koja je veoma oštra i visoka negde oko četiri metra.
Do zida, koji se nalazi iznad kolske kapije, može se doći stepenicama.
Zgrada koja se nalazi pored pete kule, a veruje se da je to nekada bila vojna baraka ili magacin, vodi na zid koji se od pete kule pruža paralelno uz reku i ide do stene na kojoj se nalazi druga kula.
Gornji grad Golubačke tvrđave
Do gornjeg grada vodi kapija a od nje putić koji se pruža paralelno uz zid koji povezuje treću i prvu kulu.
Par zgrada se nalazilo ispod putića , dok je u steni kod prve kule bio uklesan rezervoar koji je služio za prikupljanje kišnice.
Ovaj deo tvrđave, to jest citadela, izgrađen je u obliku pravougaonika, a putić koji prolazi kroz nju vodi do takozvane Donžon kule.
Naročito su interesantne litice, koje se obrušavaju i sa unutrašnje i sa spoljašnje strane citadele, a lepoti čitavog prizora doprinosi vetar, koji duva iz pravca Đerdapske klisure.
Kule na Golubačkoj tvrđavi
Stepenice koje vode do kula na tvrđavi su napravljene od kamena, dok su stepenice koje se nalaze unutar kula izrađene od drveta. Stepenici su široki negde oko 60 cm. Same kule su izgrađene od kamena, a pojedine sa unutrašnje strane i nemaju zid.
Prva kula je poznata pod nazivom Donžon.
Njena osnova je osmostranog oblika, dok je vrh kružnog, a sama sredina je u obliku kvadrata.
Druga kula je napravljena od kamena i kružnog je oblika. Treća kula je kvadratne osnove i na zadnjem spratu se nalazi mala terasa koja je okrenuta ka Đerdapu. Četvrta kula je takođe kvadratne osnove a zidom je povezana sa trećom kulom. U podnožju četvrte kule nalazi se mala kapela.
Peta, šesta i sedma kula su kvadratne osnove , dok je sedma kula sa spoljašnje strane ojačana u vidu kruga.
Osnova osme kule je nepravilnog četvorougaonog oblika i malo je niža od ostalih kula. Deveta kula je sa spoljašnje strane strane ojačana u obliku osmougla, dok je njena osnova kvadratnog oblika.
Deseta kula ima otvore namenjene za topove, a sama kula je niža od ostalih i sastoji se samo od jednog sprata.
Tvrđava u prošlosti
Na mestu gde se nalazi Golubačka tvrđava nekada se nalazilo rimsko utvrđenje. Zbog povoljnog strateškog položaja graditelji u srednjem veku su koristili temelje prethodnih tvrđava za podizanje novih utvrđenja.
Tvrđava iz rimskog perioda Vico Cuppae, a kasnije srednjovekovno utvrđenje namenjeno za odbranu tokom borbi nalazili su se upravo na ovom mestu, to jest na ulazu u Đerdapsku klisuru.
Prema arhitektonskim, arheološkim, istorijskim podacima veruje se da je Golubačka tvrđava odnosno grad nastala krajem 13. i u prvoj polovini 14. veka i da je sagrađena od strane Srba.
Tokom vremena menjao se izgled grada, dograđivan je i prilagođavan za korišćenje artiljerije, a krajem petnaestog veka je dobio današnji izgled.
1335. godine se u ugarskim spisima prvi put pominje Golubački grad. Ne zna se tačno ko je zadužen za podizanje grada niti kada je tačno sagrađen, ali vezuje se za Ludvika I, Ugarskog kralja, dok se za Gornji grad veruje da je podignut od strane srpskog velikaša.
O tome svedoči mala pravoslavna kapela koja se nalazi u sklopu četvrte kule. Pretpostavlja se da je grad proširen za vreme ugarske ili srpske vladavine, mada neki veruju da je od samog početka sagrađen u ovom obliku.
Za vreme Turaka ojačane su 6, 7, 8, i 9 kula i dodata je artiljerijska kula, kao nastavak bedema sa spoljašnje strane. Kula je služila za nadziranje Dunava i za zaštitu pristaništa namenjenog za šajke.
Golubačka tvrđava je pripadala državi kenza Lazara. Bajazit I je ušao u Golubački grad odmah posle Kosovske bitke, dok je 1392. godine kralj Sigmund, to jest ugarski kralj, preuzeo vlast.
Despot Stefan 1403. godine postaje ugarski vazal i tada preuzima ovo utvrđenje. Nakon njegove smrti, 1427. godine, grad je zajedno sa Beogradom trebao da pripadne Ugarima, međutim predat je Turcima od strane komandanta grada, vojvode Jeremije, a iz razloga koji nisu bili poznati.
Nakon Segedinskog mora, sklopljenog između Turaka i Ugara 1444. godine, Golubački grad postaje deo sada obnovljene Srpske despotovine. 1458. godine Turci ga ponovo osvajaju i pored ponovne kratke vlasti Ugara, za vreme kralja Matije Korvina 1481. godine, opet ga preuzimaju i vladaju Golubačkim gradom nekoliko vekova.
Za vreme 18. veka ovaj grad postaje napredan, a u njegovoj blizini se razvija i naselje za civile.
Turska vladavina ovim gradom je trajala sve do 19. veka, a kraće vreme je bio i pod austrijskom i srpskom vlašću (za vreme Prvog srpskog ustanka i Kočine vladavine).
Za vreme Drugog srpskog ustanka Srbi dolaze na vlast i konačno su ga dobili na upravljanje 1868. godine, kada knez Mihailo, pored Golupca, dobija još neke gradove od Turaka.
Golubačka tvrđava u 20. veku
Nakon Prvog svetskog rata, kroz tvrđavu je izgrađen magistralni put koji prolazi kroz obe kolske kapije.
Ovaj magistralni put predstavlja najkraći put koji povezuje Srbiju i istočni deo Balkana. Nešto pre obnove Golubačke tvrđave izgrađen je tunel oko 20 metara udaljen od same tvrđave.
Nakon što je izgrađena hidroelektrana na Dunavu, vodostaj Dunava kod Golupca je porastao, zbog čega su potopljeni delovi Golubačkog grada čije su kote bile najniže.
U vreme kada se iz hidroelektrane ispusti veća količina vode čamcem je moguće prići zgradi koja se nalazi u zadnjem gradu, a kada je vodostaj reke normalnog nivoa, nemoguće je proći kroz lučne zgrade čak ni čamcem.
1979. godine Golubački grad je proglašen spomenikom od izuzetnog značaja. Od 1969. do 1987. godine trajali su konzervatorski i israživački radovi. S početka XXI veka delovi Golubačke tvrđave koji se nalaze iznad puta u potpunosti su bili obrasli raznim korovskim biljkama.
2005. godine ovo rastinje je uklonjeno i u šancu je izvršena obnova česme koja je podignuta u znak sećanja na Zavišu Crnog, poljskog viteza, koji je poginuo u Golupcu.
Kamenolom koji se nalazi u blizini, Dunav koji je na ovom delu svog toka usporen, kao i razno korovsko bilje, ugrožavaju Golubačku tvrđavu.
Golubačka tvrđava danas
Golubačka tvrđava je danas veoma posećena, kako zahvaljujući magistralnom putu koji kroz nju prolazi, tako i zahvaljujući Lepenskom Viru koji se nalazi u njenoj blizini.
Turistička celina koju čine ove dve destinacije predstavljaju veoma popularnu lokaciju na turističkoj mapi Srbije. Do sada je urađeno oko 90% radova na obnovi tvrđave.
