Gde se nalaze Homoljske planine?
Na istoku Srbije u sklopu opštine Žagubica, nalaze se Homoljske planine koje pripadaju grupi Karpatsko – balkanskih planina. U sastavu ovih planina najviše se nalazi krečnjaka i škriljaca. Pružaju se u pravcu zapad – istok i leže u predelu između Mlavske kotline na zapadu, a na istoku idu do Gornjeg Peka, tačnije do njegovih izvorišnih delova.
Sa severa ih ograničava Zaviška kotlina, dok južnu granicu predstavlja Žagubička kotlina. Prosek visine ove planine je nekih 900 metara, a najviši vrh je tačka koja se nalazi na 962 metra i ovaj vrh se naziva Homoljski Oman.
Homolje predstavlja regiju koja je smeštena između planina Ježevice, Vranja, Vukana, Crnog Vrha i Beljanice, a naselja koja potpadaju pod teritoriju ovih planina su: Žagubica, Suvi Do, Selište, Milatovac, Osanica, Milanovac, Jošanica, Breznica, Izvarica, Sige, Krepoljin, Bliznak, Krupaja, Lipe, a u bespuću Crnog vrha se nalazi i zaselak Laznice.
Ovim krajem svoj tok nastavlja i naša najveća reka, Dunav, presecajući planinske vence Homoljskih planina. Na ovom mestu, Dunav čini granicu između Srbije koja je na jugu i sa Rumunije sa severne strane. Deo južnih Karpata koji zalazi u Rumuniju predstavlja najvišu planinu ove nama susedne zemlje i naziva se planina Retezat. Deo Karpata koji se pruža južno od Dunava i čiji kraj zalazi u Srbiju u stvari predstavljaju Homoljske planine ili Homolje.
Duž granice obe ove države, na ovom delu Karpata, tačnije na Homolju, snega ima skoro uvek, a iako ga u dolini kojom Dunav protiče nema, vrlo jak vetar je prisutan tokom cele godine. Jedna od najuzbudljivijih destinacija u našoj zemlji su upravo Homoljske planine koje turistima omogućavaju kombinaciju upoznavanja tradicije, bogate kulture našeg naroda, takođe i njegove istorije, sa aktivnim odmorom koji pruža ova prelepa priroda.
Planinarenje, pešačenje, vožnja mountain-bicikla i džipa, lov i ribolov, kao i posmatranje prica su samo neke od mogućnosti koje ovaj kraj nudi svojim gostima.
Šta treba videti?
Ovi živopisni predeli istočne Srbije, u koje spada i ovaj venac Homoljskih planina, skrivaju mnoge zanimljivosti. Pored drevnih legendi, mitova, običaja, čak i skrivenim blagom, Homolje se može pohvaliti i vrlo interesantnim pećinama, vodopadima, brojnim vodotocima, raskošnim pašnjacima, stenovitim planinskim vrhovima, mnoštvom prelepih vidikovaca, a takođe, ovu regiju odlikuje i živopisan folklor, stari zanati, tradicionalna arhitektura kao i brojne manifestacije koje se održavaju svake godine.
Područje južnog Homolja zauzima planina Beljanica, koja najpoznatije i omiljeno planinarsko i pešačko mesto ovog dela Srbije. Sve to zahvaljujići veoma velikom broju pešačkih staza koje su prilično dobro obeležene, a između ostalog se ovde nalazi i značajno prirodno blago zemlje Srbije, to je prašuma Vinatovača. Ova prašuma predstavlja jedinstvenost ovog dela Srbije, al takođe i cele Evrope. Svoju reputaciju prašume Vinatovača je dobila tako što 37 hektara zemlje pod šumom, koja je smeštena na visinama između 640 do 800 metara, ljudi nisu sređivali, pošumljivali i sekli još od najstarijih vremena, tačnije od kako je ova šuma i nastala.
Prašuma Vinatovača sa svom svojom lepotom predstavlja specifičan rezervat prirode i njom preovladava mračna bukova šuma. Jedan od razloga zašto je ostala netaknuta možda se krije u činjenici da je veoma malo poznata široj javnosti, te zbog toga nije preterano izložena turistima, a treba spomenuti da su i ovdašnji stanovnici veoma zaslužni za njeno očuvanje. Prašumu svojim tokom preseca potok Vinatovac, koji je leva pritoka reke Resave.
Što se tiče stabala, pojedina dosežu visinu čak 40 metara, prilično su i široka (obima i do nekoliko metara), pa samim tim, procenjeno je da njihova drvna zapremina iznosi od 600 – 800 kubnih metara. Pojedina stabla su stara čak i preko 350 godina (uglavnom bukva), sto Vinatovači takođe daje na značajnosti. Velika je mogućnost da prilikom šetnje ovim krajem, zateknete pitomu divljač kako se neometano kreće pored vas, a pored ovih životinja, prašuma je veoma bogata i biljnim rastinjem. Na zapadnoj strani planine Beljanice, u njenom podnožju, nalazi se Krupajsko Vrelo. Smešteno je na desnoj obali Krupajske reke i to između sela Krupaja i Milanovac, na udaljenosti od oko 35 kilometara od Žagubice.
Krupajsko vrelo je značajno kao jedno od glavnih obeležja predela Homoljskih planina, a takođe i jedno od prirodnih rariteta. Konji i goveda slobodno šetaju po pašnjacima ovih planinskih krajeva, a u šumama Homolja se mogu naći vukovi, srndaći, jeleni, divlje svinje, mufloni i ove šume su jedno od njihovih poslednjih utočišta. Kroz samo naselje Žagubica, protiče reka Mlava, a u ovom gradu se nalazi i njeno izvorište. Izvorište ove reke je poznato kao jedno od najdubljih u Evropi, a takođe je i jedinstvena oaza mira i spokoja, kao i kristalno čiste vode. U klisuri reke Mlave, smešteni na obroncima Homoljski planina, nalaze se ostaci nekadašnjih manastira koji potiču iz srednjeg veka.
Pored ovih ruševina, postoje i oni manastiri koji su se očuvali do danas, a to su: Trška crkva u blizini Žagubice, Reškovica i Sv.Trojica nadomak sela Ždrelo i Vitovnica i Bradača kod Bistrice. Takođe se u stenama nalaze vrlo zanimljivi restorani u kojima su u ponudi čuveni homoljski specijaliteti: homoljski sir, kačamak, homoljsko jagnje, pastrmka itd.
Kao najviši vrh zapadnih Homolja ističe se Štubej sa nadmorskom visinom od 940 metara. Ukoliko se popnete na njegov strmi vrh, kao na dlanu će vam se pružiti pogled na čitave Homoljske planine i panorama je zaista veličanstvena. Ispod ovog vrha nalazi se ulaz u jednu od prelepih pećina ovog kraja, pećinu Ravništarku. Pećina je smeštena na nadmorskoj visini od 406 metara i zanimljivo je da ima posebno kako ulaz, tako i izlaz. Između ulaza i izlaza se pruža staza koja je dugačka 550 metara, a na pojedinim delovima, ova staza se spušta i do 88 metara ispod zemlje. Ravništarku sačinjava 9 celina, a temperatura u ovoj pećini iznosi konstantnih 8°C, tokom cele godine, a vlažnost vazduha je prilično velika i iznosi 98 – 100%. Ukrasi koji je čine su i dalje u fazi formiranja iz razloga što je ona vrlo mlada rečna pećina.
U unutrašnjosti pećine se nalazi potok Ponorac i iz Kučanjske reke ovaj mali vodotok se uliva u reku Pek. Iako se mnogi od pećinskih ukrasa i dalje formiraju, ona već obiluje svojim nakitom, a mnogi imaju svoja imena koja su im dali meštani na osnovu toga na sta ih podsećaju.
Pored Ravništarske, Homoljske planine kriju još jednu prelepu pećinu. Na severo – istočnim obroncima ovih planina nalazi se pećina Ceremošnja i to na nadmorskoj visini od 533 metra. Unutrašnjost ove pećine nije potpuno istražena, a od 775 metara pećinskih kanala Ceremošnje, posetiocima je dostupno samo 431 metar. Na kraju doline kroz koju protiče Strugarski potok smešten je ulaz u ovu pećinu. Do najveće dvorane pećine Ceremošnje, koja se popularno naziva „Arena“, može se doći ukoliko se prati tok Strugarskog potoka i to njegovog podzemnog dela. Sa ukupnom dužinom od 105 metara, ova dvorana spada među najveće u Srbiji,a takođe i najlepše. „Arena“ je oblika amfiteatra, sa prečnikom koji iznosi 50 metara, a visine od 20 metara. Od pećinskog nakita ovde se nalaze bigrene kadice i to samo u jednom delu ove fantastične dvorane.
Tokom proleća se ove kadice napune vodom, zbog čega izgledaju kao mala jezerca. Vodopad je naziv za jednu od najvećih i najlepših među ovim formacijama. Na kupoli dvorane se nalazi beli krečnjak, a takođe je krase kako providne draperije, tako i mnogobrojni stalaktiti. Jedan od najlepših stalagmita, koji privlači posebnu pažnju posetioca ove pećine je „Lepa Vlajna“. Ovaj zanimljiv naziv je dobio zbog toga što svojim izledom neodoljivo podseća na ženu koja je obučena u tradicionalnu nošnju. Još jedan istraženi deo pećine Ceremošnje su Ponorske dvorane.
Do ovih dvorana vodi uzani prolaz, koji se naziva „Dveri“, koji u stvari predstavlja draperijski zid i veoma podseća na oltarske dveri i otud i ovakvo ime. Arena i Ponorske dvorane su nekada davno predstavljale jednu celinu, ali je priroda odlučila da ih pregradi draperijama, ostavivši taman toliki prolaz da turistička staza može da prođe. U ovoj dvorani je i stalagmit zvani Pećinska jelka, a svoje ime je dobio zbog toga sto veoma podseća na okamenjenu jelku.
Takođe, Ceremošnja ima i treću dvoranu, Andezitsku dvoranu, čiju tavanicu krasi snežno beli nakit, a posetuje i kružnu stazu.
Vrh Štubej iliti Veliki Štubej je najposećeniji deo Homoljskih planina. Na ovome može zahvaliti upravo ovim dvema pećinama, a u blizini se nalazi i vodopad reke Sige. Slapovi ovog vodopada se nalaze na samom izvorištu ove reke. Štubej spada u one vrhove na koje se prilično lako možete popeti i svakako ga treba obići. „Hajdučki kladenac“ je naziv za vikidovac, sa kog se pruza fantastičan pogled na Rumuniju i nalazi se veoma blizu Štubeja, a takođe, nedaleko je i vrh Čuček, sa kog „puca“ veličanstven pogled na celu okolinu ovog mesta.
Smeštaj
U blizini manastira Trška crkva, na ulazu u Žagubicu, smešteno je etno selo „Trška“. Ovo etno selo je sagrađeno tako da čuva uspomene iz starih vremena, tačnije u homoljskom stilu. Zauzima površinu od jednog hektara, a objekti su izgrađeni od drveta i kamena. U sklopu etno sela su restoran sa domaćom kuhinjom i dve brvnare sa apartmanima.
Tradicionalna vlaška i srpska kuhinja vam je u ponudi menija ovih restorana, a najtraženiji je kačamak Trška i u ovom etno selu nema ništa kupovno. Cena smeštaja u ovom etno selu je u rasponu od 10 – 30 eura u zavisnosti kakvi su vam prohtevi.
U podnožju Homoljskih planina, u varoši Kučevo, postoji hotel „Rudnik“. Ovaj hotel gostima nudirestoran nacionalne kuhinje, diskoteku, salu za seminare i kongrese, a što se tiče smeštaja u ponudi su jednokrevetne, dvokrevetne, trokrevetne i četvorokrevetne sobe, kao i apartmani.
U sklopu hotelskog kompleksa nalaze se brojni tereni za velike i male sportove. Cena smeštaja je od 30 – 50 eura.