Obedska bara je specijalni rezervat prirode ušuškan na površini od 9820 ha, mada je zaštitna zona površine 19.611 ha, između naselja Kupinovo, Obrež, Grabovci i reke Save, u Sremu, na udaljenosti od 40 km od Beograda.
,,Potkovica”, kako mnogi i nazivaju površinu Obedske bare, je uži deo Obedske bare i to je zapravo napušteno korito reke Save, koja sada teče dosta južnije.
Inače, na ovom području je reka Sava tekla još pre 6000 godina, da bi se pre nekih 2000 godina na ovom mestu stvorila mrtvaja, od kojeg je kasnije nastala i moćvara kakvu danas poznajemo.
Sav deo oko ,,Potkovice” se naziva ,,Kopito” i predstavlja viši deo terena kupinske grede.
Ovaj prirodni park mami sve ljubitelje netaknute prirode svojom lepotom, prijatnim vazduhom, opojnim mirisom i šarenilom koje ga okružuje, a naročito velikim brojem novootkrivenih biljnih i životinjskih vrsta koje slobodno koračaju ovim prostorom, koji se prostire dokle Vam pogled seže, pa i dalje.
Inače, ovo močvarno područje, čak i tokom najkišovitije sezone, ne prelazi dubinu od nekih 2 do 2,5 metara.
Ono što naročito čini Obedsku baru drugačijom od drugih površina ovog tipa je njen oblik, koji je ispresecan brojnim močvarama, barama, vlažnim livadama, mrtvaja i šuma, a ovakav splet hidrografskih površina je unikatan, ne samo na teritoriji Srbije, već i na celom evroazijskom prostoru.
Ime
Da bi smo došli do konkretnog dobijanja imena Obedske bare, moramo otići malo dalje u istoriju.
Inače, prema jednoj legendi, majka despota Đurađa Brankovića, Angelina Branković, je bežala od najezde Turaka i svoj spas uspela da pronađe tek na skeli koja je prelazila reku Savu.
Kada se kasnije skela na reci Savi nasukala na istočni deo sadašnje Obedske bare, od njenih ostataka je napravljena manja crkva, brvnara, oko koje je kasnijih godina Angelina Branković osnovala ženski manastir Obed.
Kasnije, kada je ovo područje označeno kao posebno izletište, dobile je naziv baš po ženskom manastiru koji se ovde nalazio.
Istorija rezervata
Istorija rezervata Obedska bara počinje još za vreme austrougarske vlasti na prostoru Srbije. 1874. godine je austrougarski dvor predeo Obedske bare proglasio carskim lovištem i stavio ga pod svoju zaštitu.
Kasnije, kada je površina Obedske bare vraćena u vlasništvo Srbije, dobila je istu titulu, samo ovaj put kao kraljevsko lovište dinastije Karađorđević.
Ipak, 1951. godine je zvanično rešenjem Zavoda za proučavanje prirodnih vrednosti Narodne Republike Srbije Obedska bara proglašena zaštićenim rezervatom, a kasnije, tačnije 1977. godine je Specijalni rezervat prirode ,,Obedska bara” spao pod poseban nivo zaštite i prema Ramsarskoj konvenciji uspisan u spisak močvara od međunarodnog značaja, da bi 1989. godine, na osnovu IBA projekta, svrstan i u spisak područja od izuzetnog značaja za ptice Evrope.
1993. godine Obedska bara dobija i zvaničan status Specijalnog rezervata prirode pod aktom Vlade Republike Srbije, te je podeljen na 3 dela, sa različitim stepenima zaštite.
Živi svet
Teritorija Obedske bare je bogata različim ekosistemima i flore i faune. Među najbrojnijim stanovnicima Obedske bare su ptice, od kojih postoji 91 vrsta gnezdarica i 128 vrsta prolaznica, lutalica i zimovalica.
Do sada je odokativno izbrojeno 58.000 parova ptica, a pretpostavlja se da je ovaj broj znatno veći.
Inače, tokom letnjeg perioda, pa sve do jeseni kada se selice pripremaju i odlaze na jug, na teritoriji Obedske bare ima više od nekoliko stotina hiljada različitih jedinki ptica.
Među poznatijim vrstama ptica su bela roda, crna roda, soko lastavičar, orao kliktavac, orao belorepan, mala bela čaplja, čaplja kašikara, patka crnka, crna lunja, belovrata muharica, crnogrla strnadica i crvenrepka.
Pored ovih ptica, među stanovnicima Obedske bare ima i vidre, zmije šarke, koja je i jedina otrovnica ovih krajeva, divlje mačke, kune zlatice, lisice, šumskog ježa, poljske rovčice, jelenka, lastinog repka, nosorožka,velikog puha, patuljastog miša, više vrsti ljiljaka, kao i autohtone vrste ribe – čikov.
Sve ukupno, kada govorimo o fauni Obedske bare, na ovoj teritoriji živi oko 50 vrsta sisara, 16 vrsta riba, 13 vrsta vodozemaca i 11 vrsta gmizavaca, a takođe Obedska bara predstavlja i prirodno stanište 34 različite vrste insekata, tačnije 62% svih poznatih vrsta insekata na našim prostorima.
Ovo je inače jedno od unikatnih mesta na teritoriji Srbije na kom je uspešno vraćen evropski dabar u njegovo prirodno stanište, a u vreme velikih vodostaja, iz Save u Obedsku baru dolaze i amuri i crveni i beli tolstolobik, koji Obedsku baru tada koriste kao svoje prirodno mrestilište.
Obedska bara je i stanište brojnih retkih i ugroženih vrsta, zbog kojih je i dobila titulu zaštićene teritorije.
Među retkim biljnim vrstama se izdvajaju barska kopriva, mešika, iđirot, močvarna orhideja, barska paprat, beli lokvanj, žuti lokvanj, aldrovanda, barski petolist, testerica, barski petolist, dugorogi orašak, a naročito se izdvaja kao prirodni zaštićeni spomenik jedno stablo crne topole na ovom području.
Osim toga, na ovom području ima i preko 50 vrsti mahovina, 180 vrsti gljiva i preko 500 različitih vrsta viših biljaka.
Pored šarolikih, i na oko prijatnih, biljnih vrsta, na teritoriji Obedske bare se gajji i oko 50 subendemskih biljnih vrsta, koje imaju lekovita svojstva, zbog čega se na njih obraća posebna pažnja i kasnije se koriste u medicinske svrhe.
Turizam
Kao turističko mesto je Obedska bara razvijena već vekovima, počev od, kao što smo već napomenuli u jednom od prethodnih odeljaka, lovačkog centra, pa do sada, kao Specijalnog rezervata prirode ,,Obedska bara”.
Brojni turisti dolaze u ove krajeve čisto da bi prošetali i uživali u netaknutoj prirodi i brojnim šumarcima i hidrografskim površinama koje se nalaze na teritoriji Obedske bare, a takođe i radi lova na krupnu divljač, rekreativni ribolov, organizovane pešačke ture sa iskusnim vodičima, posmatranje ptica ili na jednostavne izlete i obilaske kulturno – istorijskih spomenika u okolini i na samoj teritoriji Obedske bare.
Prvi kulturno – istorijski spomenik koji morate posetiti kada odete na Obedsku baru je utvrđenje Kupinik, koje je smešteno na jednom malom ostrvu u Obedskoj bari, a izgrađeno je od lomljenog kamena, koji je spolja obložen opekom.
Dimenzije utvrđenja Kupinik su 57 m x 57 m, a ima nekako nepravilnu četvorougaonu osnovu, iz koje na uglovima izniču visoke kule. Ulaz u utvrđenje je inače jedna od tih kula, tačnije 5. kula na severoistočnom bedemu, a oko tog bedema se nekada davno nalazio rov.
Neki specifični detalji nisu poznati, jer se na ovom predelu nije radilo iskopavanje, ali se sa sigurnošću zna da su unutar utvrđenja postojali stambeni objekta i da je korišćena tokom 14. i 15. veka, kada je prešla u ruke srpskih despota.
U blizini utvrđenja Kupinik se nalazi i crkva Svetog Luke, koja datira iz perioda druge polovine 15. veka, a koju je podigao despot Đurađ Branković. Ova crkva je više puta razarana i dograđivana, a sada se nalazi pod zaštitom Vlade Srbije, kao spomenik od velikog kulturno – istorijskog značaja.
U selu Zakuti je 1858. godine srpski vojskovođa i najbogatiji, te i najmoćniji čovek tadašnje Kneževine Srbije, podigao Crkvu Prepodobne Angeline, posvećenu Angelini Branković. Ona je inače bila supruga Stefana Brankovića, sina srpskog despota Đurađa Brankovića.
Angelina Branković se inače smatra veoma značajnom istorijskom ličnošću.
Dolazila je iz porodice velikaša Đorđa Arijanita Komnina, u čijem domu je stekla odlično vaspitanje i visoko obrazovanje, čemu je naročito doprinela njena ljubav za čitanjem, o svemu svedoči i njena biblioteka u manastiru Krušedolu.
1460. godine se Angelina udala za Stefana Brankovića, u narodu poznatijeg kao slepog Stefana, koji je bio izgnan iz Srbije, te je ovaj bračni par ostao u Albaniji do 1461. godine, kada im se rodio prvi sin Đorđe, te su posle prešli u Italiju, u kojoj su kupili stari zamak Beograd, koji je ležao na reci Taljament.
Nakon smrti svog muža, sa dva sina je Angelina Branković pošla preko Budima i Beča za Srem, na poziv tadašnjeg mađarskog kralja Matije Korvina. Ipak, pre nego što je stigla pred kralja, zaustavila se u Kupinovu, gde je podigla manastir Obed i crkvu Svetog apostola Luke.
Ipak, crkva posvećena prepodomnoj mati Angelini, koja se inače nalazi i na brojnim ikonama svetih Brankovića, postojala je sve do 1930. godine.
Manastir Obed je srednjovekovni manastir, koji se ranije nalazio na jednom rečnom ostrvu na Savi, a u narodu je bio poznatiji kao crkva majke Angeline. Po predanju ga je podigla baš Angelina Brankovića, sa svojim sinovima Đorđem i Jovanom, a tu se kasnije i zamonašila.
Pravoslavna crkva Svetog Duha je danas naizgled obična kamena konstrukcija, sa popaljenim zidovima i zelenom travom umesto poda. Ipak, ova crkva odiše takvom istorijom i duhom vremena u kom je sagrađena, a i svedok je oba svetska rata.
Inače, ova crkva je podignuta 1814. godine, a u Drugom svetskom ratu je spaljena. Ipak, nikada nije restaurirana, već je ostala kao spomenik kulture od velikog značaja, bez svog zvonika i zapadnog dela naosa.
Kamp
Svake godine se na teritoriji Obedske banje organizuju različiti kampovi. Jedan od njih je Međunarodni volonterski radno – ekološki kamp, koji okuplja mlade ljude iz Srbije i sveta, koji zajedničkim snagama rade na učvršćivanju osnova i čistoće Obedske bare, čime se radi na omogućavanju uslova pticama da se vrate u svoje prirodno stanište na ovoj teritoriji, kao i stalnim stanovnicima da nesmetano žive u okruženju na koje su navikli.
Ovaj međunarodni kamp se održava svake godine tokom avgusta meseca i svake godine, tradicionalno, u organizaciji učestvuju Zavod za zaštitu prirode Srbije, Mladi istraživači Srbije, Šumsko gazdinstvo Sremska Mitrovica i Pokrajinski sekretarijat za zaštitu životne sredine.
