Gde se nalazi park prirode Vransko jezero?
U republici Hrvatskoj se nalazi veliki broj parkova prirode, a jedan od njih je i Park prirode Vransko jezero. Proglašen je parkom prirode 1999. godine i pod njegovu teritoriju spada Vransko jezero zajedno sa okolinom. Ovaj park pripada Šibensko – kninskoj i Zadarskoj županiji i njegova teritorija se nalazi u području grada Benkovca, te opština Stankovci, Tisno, Pakoštane i Pirovac.
Vransko jezero je prirodno i predstavlja najveće jezero tog karaktera u Hrvatskoj. Ono je u stvari krško polje, koje je ispunila voda i s obzirom da predstavlja kriptodepresiju, jedan je od retkih oblika ovog tipa na ovim prostorima. Do sada je u ovom parku identifikovano oko 235 različitih ptičijih vrsta.
Među ovim vrstama, 102 se gnezde na ovom području i to uglavnom ptice močvarice, dok su ostatak ovih vrsta one kojima je jezero samo usputna stanica, tačnije prilikom selidbe ove vrste se ovde zadrže određeni period.
Neki podaci govore o tome da tokom selidbe u jesen, ovde se mogu naći od 20.000 do 200.000 ptičijih vrsta. Jedna od glavnih karakteristika ovog parka je to da je riblji fond veoma bogat, te je jako pogodan za sportski ribolovni turizam.
Ono što predstavlja osnovnu odliku Parka priode Vransko jezero jeste ornitološki rezervat, koji postoji kao zaseban.
U ovom rezervatu se nalaze prirodna staništa ptica vodarica, koja su netaknuta, a karakterišu ga još i velika bioraznolikost, redak močvarni sistem, i kao takav je poseduje značajne ekološke i naučne vrednosti.
Pod ovaj rezervat spada severozapadni deo Vranskog jezera koji je posebnim rezervatom ornitologije proglašen 1983. godine. Rezervat spada u veoma važna ornitološka područja cele Evrope. Ramsarskom konvencijom je ovaj Park prirode 2013. godine postao zaštićeno močvarno područje.
Karakteristike
Kao što je već pomenuto, Vransko jezero predstavlja retku geografsku formaciju, tj kriptodepresiju. Ona je smeštena u kršu i voda ovog jezera je blago slana. Zbog toga što spada u kriptodepresije, površina jezera se nalazi na 2 metra nadmorske visine, tj iznad površine mora, dok je njegovo dno ispod površine mora i smešteno je na 4 metra.
Ukupna površina celog Parka prirode iznosi 57 kvadratnih kilometara, a samo na jezero otpada 30.16 kvadratnih kilometara. Smer pružanja jezera je severozapad – jugoistok i njegova dužina iznosi oko 14 kilometara, dok je širina 1.4 do 3.4 kilometra. U odnosu na južni, severni deo Vranskog jezera je nešto dublji.
Dubina varira od mesta do mesta, a ide u rasponu od 2 do 5 metara. Smešteno je u neposrednoj blizini Pakoštana, uz samo Jadransko more, od čijih ga obala odvaja greben čija širina varira od 800 do 2500 metara. Salinitet jezera je upravo vezan sa činjenicom da se nalazi u blizini mora i da mu je dno ispod morske površine.
Naime, slana voda iz mora dospeva do jezera putem koji vodi ispod pomenutih grebena, kao i kanalom Prosika. Vodostaj jezera je promenljivog karaktera, te je, tokom letnjih perioda i velikih suša, nivo vode najniži, dok je najviši u toku proleća. Tršćaci (delovi koji su obrasli trskom) su naročito razvijeni u severozapadnom delu jezera i oni, zajedno sa delovima u delti Neretve, predstavljaju najveće tršćake u jadranskom delu Hrvatske.
Temperaturu vode u jezeru odlikuju nagle temperaturne promene, a upravo zbog toga što je jezero plitko. Stoga, u februaru, temperatura jezera ne prelazi 3 stepena, dok je ono najtoplije u toku leta, tačnije u julu, kad dostiže temperaturu preko 25 stepeni. Površina jezera ponekad zimi zamrzne. Salinitet vode u jezeru se kreće od 0.16 do 0.86 promila, a u toku leta ili za vreme suša, kad nivo vode opadne, salinitet vode raste.
Što se tiče napajanja slatkom vodom, najveću količinu vode donese Kotarka, koja predstavlja povremeni vodotok. Ova pritoka jezera skuplja vode iz Borelovice, Vrbice, Jablanca i Lamešca, a takođe jezero vodom snabdeva i Lateralni kanal kojim dolaze vode sa severoistoka. Brojni izvori koji se nalaze u okolini, takođe snabdevaju jezero slatkom vodom.
Biljni i životinjski svet
Flora
U Parku prirode Vransko jezero do sada je poznato 148 biljnih vrsta, među kojima su najbrojnije semenjače.
Najznačajnija staništa parka su močvarna i vodena, šikare, crnogoričine šume, suvi travnjaci i tršćaci. Oko 34 % ukupne flore pripada vodenim i močvarnim biljnim vrstama. Razdeljeni šaš i uskolisni šaš su vrste koje su ugrožene i koje se nalaze na listi ugroženih vrsta. Ove dve biljke su u Crvenoj knjizi biljnih vrsta Hrvatske. Pored ove dve ugrožene vrste, ovde se nalazi i 6 osetljivih vrsta, među kojima su dva kaćuna, primorski rančić, glavica, kokica, kao i ilirska perunika koja je takođe i endemska vrsta.
Od šuma koje se nalaze na ovoj teritoriji, preovladava crnogoričina šuma, a takođe su prisutne i termoatlantske i mediteranske šume bora. Južnim delom jezera preovlađuju šume alepskog bora. U višim delovima koji se nalaze u sevenom delu parka postoji zajednica hrasta crnike. U nekim delovima se dešava da se makija nastavlja u šumu niskih stabala koja je neprohodna.
Severni deo jezera na kom je voda plića, karakterišu tršćaci. Oni sačinjavaju dosta veliki deo Ornitološkog rezervata. Ovi tršćaci su staništa za veliki broj ptičijih vrsta. Reljef južnog dela jezera je uglavnom kamenit.
Na dnu jezera je prekriveno rastinjem, među kojim dominira Najas marina i Potamogeton pectinatus, kojima odgovara slana voda, dok ostale podvodne vrste nisu prilagođene na ovakve uslove.
Fauna
U jezeru postoje kako slatkovodne, tako i morske vrste ribe. Struktura ribljeg fonda, kakav je danas, nastala je uglavnom poribljavanjem jezera. Među ribljim vrstama, kojih postoji 17, postoje samo dve koje su autohtone, i to: rečna babica i jegulja, dok su ostale prisutne vrste ovde našle stanište što zbog uzgoja, to i zbog toga što su unesene slučajno. U one koje se uzgajaju u jezeru, spadaju šaran, linjak i som koje su ovde uneseni 1948. godine.
Kako bi se kontrolisali komarci u jezero je unesena i Gambuzija. Najbrojnija vrsta ribe je babuška i jadranska crvenperka, koja je i endem. Što se tiče morskih vrsta, ovde postoje: list, lubin, podlanica, a takođe i različite vrste cipla.
Vodozemci su takođe rasprostranjeni na ovom području. Najčešće se sreću gatalinka, velika zelena žaba i smeđa i zelena krastača. U parku su prisutne i neke od retkih vrsta vodozemaca: žuti mukač i šareni daždevnjak koje se ubrajaju i u ugrožene. Pored ove dve, ugrožen je i mali vodenjak. Sem velike zelene žabe, sve ostale vrste žaba koje naseljavaju ovo područje su zaštićene.
Ove prostore naseljava i 19 vrsta gmizavaca i svaka od ovih vrsta je zaštićena zakonom. Od kornjača se ovde nalaze barska i šumska kornjača. Što se tiče guštera, prisutni su zidni i kućni macaklin, blavor, veliki zelembać, ljuskavi gušter, krška i primorska gušterica, oštroglava gušterica.
Najčešće zmije su belouška i ribarica, ali se mogu naći i šara poljarica, poskok, šilac, četvoroprugasti smuk, crvenkrpica i smuk. Endemskim vrstama Balkana smatraju se mrki ljuskavi gušter, šara poljarica i krška gušterica.
Park prirode naseljava i 40 vrsta sisara. Najzastupljenije vrste su: veliki potkovnjak, beloprsi jež, patuljasti i veliki šišmiš, kuna, šumski miš, divlja svinja, tvor, zec i druge. Primorski dugouhi šišmiš i dalmatinski krški puh predstavljaju endemske vrste Dalmacije.
Takođe, na jezeru se nalazi i veliki broj insekata. Pauci broje 133 vrste, među kojima je 15 po prvi put ustanovljeno u Hrvatskoj.
Ornitološki rezervat
Jedan od najznačajnijih delova Parka je svakako Ornitološki rezervat. Ustanovljen je 1983. godine i predstavlja jedno od najvrednijih hrvatskih ornitoloških područja. Rezervat zauzima mesto u severozapadnom delu jezera, sa površinom od 8.83 kvadratnih kilometara. Iskopavanjem kanala tokom XVIII veka, močvarno zemljište koje je postojalo, skoro da je skroz presušeno, a ovaj rezervat predstavlja samo deo tog močvarnog područja.
Zbog činjenice da se na ovom mestu nalazi najveća koncentracija ptičijih vrsta, ovaj rezervat predstavlja jedno od najvrednijih delova Parka prirode Vransko jezero. Preko 100 različitih vrsta močvarnih ptica se gnezdi u rezervatu, dok oko 87 vrsta dođe da prezimi ovde. Mnogim selicama, rezervat predstavlja stajalište prilikom seobe. Čaplja danguba je jedna od vrsta koje su ovde stalni stanovnici, a takođe i mali vranac, koji se ne može sresti nigde drugo u Hrvatskoj i predstavlja ugroženu vrstu u Evropi.
