Najduža reka u Africi, reka Nil, smatra se, pored Amazona, jednom od 2 najduže reke na svetu.
Reka Nil protiče kroz 11 država: Egipat, Sudan, Južni Sudan, Eritreju, Etiopiju, Keniju, Demokratsku republiku Kongo, Burundi, Ruandu, Ugandu i Tanzaniju, a u Egiptu i Sudanu predstavlja primarni izvor vode.
Naziv
Zvanični naziv ove reke je Nil, po čemu ga prepoznaju i stanovnici svih država sveta.
Poreklo naziva nije u potpunosti istraženo. Po nekim mišljenjima, naziv Nil je izveden iz grčke reči neilos, što u prevodu znači dolina. Po drugim mišljenjima, naziv je ekvivalentan starosemitskoj reči Nahai, što znači reka.
Ipak, pored različitih varijacija izvora imena reke Nil, postoje i varijacije samog imena reke u odnosu na državu kroz koju protiče, a već smo napomenuli da ih ima 11. Tako se, na primer, u Egiptu može čuti naziv Aur ili Ar, što u prevodu na naš jezik znači Crna reka. Ovaj naziv su Egipćani izveli zbog tamnog mulja koji se nalazi na obalama reke Nil nakon što se voda povuče.
U Sudanu ćete za reku Nil čuti i naziv Bahr al Ghazal, a u Etiopiji Bahr al Jabal. Čak ćete i u Africi, osim zvaničnog naziva Nil, moći da čujete i nazive poput Žuti Nil, Atbara ili Aur.
Beli i Plavi Nil
Velika reka Nil zapravo nastaje od 2 velike reke – Belog Nila, koji se formira u ekvatorijalnoj Africi, i Plavog, odnosno Modrog, Nila, koji izvire u Etiopiji. Ove dve reke se spajaju kod Kartuma, glavnog grada Sudana, gde formiraju sliv od 3.254.555 km2 i zajedno se kreću ka severu, formirajući reku Nil.
Beli Nil je reka duga 720 km, a naziv je dobila po boji gline koja se nalazi u vodi koja protiče ovom rekom, dok Plavi, ili Modri, Nil izvire iz jezera Tana i dug je 1.400 km. Inače, Plavi Nil donosi u reku Nil mnogo više vode nego Beli Nil. Tačnije, rekom Nil teče čak 80 – 85% vode koja dolazi iz Plavog Nila.
Osim Belog i Plavog Nila, reka Atbara, koja takođe izvire u Etiopiji, značajno doprinosi prilivu vode u reku Nil. Reka Atbara je duga oko 800 km, a u Nil se uliva oko 300 km daleko od Kartuma, odnosno mesta gde se spajaju Beli i Plavi Nil.
Misterija izvora
Svaka reka u svetu mora da ima svoje izvorište. Ipak, izvor reke Nil je obavijen velom misterije.
Rimljani i Stari Grci su vekovima pokušavali da otkriju odakle tačno potiče ovaj vodeni tok, ali bezuspešno. Na kraju je, u 19.veku, Ričard Fransis Berton je poveo ekspediciju, u kojoj je trebalo da prođe izvor Nila na putu do Afrike iz današnje Tanzanije. Po njegovom mišljenju, izvor Nila je bilo jezero Tanganjika, ali se jedan od ljudi koji je bio deo ove ekspedicije odvažio, jer je imao malo drugačije mišljenje. Taj čovek je bio Džon Haning Spik, koji je na kraju ostavio vođu ekspedicije, Ričarda Fransisa Bertona, i nastavio ekspediciju, dok nije naišao na veliku vodenu površinu, koja i danas nosi naziv Viktorijino jezero. Vođen osećajem, Spik je označio Viktorijino jezero kao jedini mogući izvor ove reke.
Ipak, zbog veoma zamršene mreže tokova drugih reka koje napajaju ovo jezero, nikada nije u potpunosti utvrđeno odakle reka Nil zaista izvire.
Poslednji pokušaji lociranja izvorišta reke Nil su se dogodili 2014.godine, kada je grupa istraživača pokrenula misiju Beli Nil, koja ipak nije urodila plodom, zbog čega se i dalje sva saznanja o izvorištu reke Nil baziraju na pretpostavkama, odnosno teorijama da izvire u centralnom delu Afrike, ili u Ruandi ili u Burundiju.
Dužina
S obzirom na to da se ne zna njeno tačno izvorište, ne može se sa sigurnošću reći ni koliko je duga. Iako je neki smatraju najdužom rekom na svetu, ipak je i dalje mrtva trka između reke Nil i reke Amazon za ovo mesto.
Za reku Amazon se dugo verovalo da je duga 6.448 km, ali je jedna brazilska ekspedicija na svojoj misiji 2007. godine utvrdila novo izvorište reke Amazon, zbog čega se njena dužina u administraciji povećala na 6.992 km.
Sa druge strane, za reku Nil se takođe uzima više različitih dužina. 2006. godine, National Geographic je objavio da je, nakon detaljnog istraživanja, izmerena dužina reke Nil 6.719 km. Ipak, ova informacija i dalje nije u potpunosti proverena, te se po različitim kriterijumima postavljaju i različite dužine reke, koje variraju od 6.650 km do 6853 km. Ovakva situacija će ostati sve dok se ne utvrdi tačan početak reke Nil, odnosno njeno izvorište.
Tok reke Nil
Kao što smo već pomenuli, reka Nil nastaje spajanjem Belog i Plavog Nila kod glavnog grada Sudana, Kartuma. Ali kojim putem prolazi dalje? I odakle zapravo kreću Beli i Plavi Nil?
Preteča toka reke Beli Nil je najdalja reka koja pripada slivu Nila, a to je reka Ruvironza, u Borundiju, koja se dalje uliva u reku Kager, koja odatle ima dužinu 690 km, nakon čega se uliva u veliko Viktorijino jezero. Dalje ova reka teče kao Viktorijin Nil i protiče kroz jezero Kjoga sve do Albertovog jezera. Kada izaše iz Albertovog jezera, ova reka dobija naziv Albertov Nil. Dalje Nil dolazi do Sudana, gde dobija naziv Bar al Džabal, što u prevodu znači Gorski Nil, a onda se na njenom ušću sa rekom Bar el Gazala, iliti Rekom Gazela, stvara Beli Nil (Bar al Abjad), koji nastavlja svoj tok ka Kartumu.
Za to vreme, sa druge strane, iz Jezera Tana u Etiopiji izvire Plavi, ili Modri, Nil (Bar al Azrak), koji takođe nastavlja svoj put ka Kartumu, gde se spaja sa Belim Nilom i nastavlja svoj tok kao veliki Nil ka severu.
U narednih 300 km se u Nil uliva i poslednja pritoka, reka Atbara, koja takođe izvire u Etiopiji.
Dalje se reka Nil kreće ka Naserovom jezeru, koje je inače veštačko jezero na granici između Sudana i Etiopije, te kreće kroz Egipat i ka Sredozemnom moru, gde se formira i delta Nila.
Ekspedicije
Prva ekspedicija tokom koje je preplovljena cela dužina reke Nil je započeta 1.januara 2004.godine i nazvana je Beli Nil. Nju je predvodio Južnoafrikanac Hendri Kuci i u svojoj nameri su uspeli nakon 4 meseca i 2 nedelje.
28.aprila, 2 nedelje nakon ekspedicije Beli Nil, Gordon Braun i Paskvale Skaturo su se odlučili na identičan potez i krenuli duž reke Plavi Nil, od jezera Tana u Etiopiji, do Aleksandrije. Njihova ekspedicija je uključivala i još više saputnika, ali su na kraju ostala samo njih dvojica.
Civilizacije
Već nam je iz osnovne škole poznato da je postojalo nekoliko civilizacija koje su počivale na reci Nil. Naravno, prva i najpoznatija država je Egipat, koji je celim svojim delom i privredom i opstajao baš zahvaljujući reci Nil. S obzirom da se nalazi u Sahari, trećoj po veličini pustinji na svetu, i verovatno najokrutnijoj na svetu, Egipćanima je baš reka Nil pomogla u opstanku.
Kao što je slučaj i sa svakom drugom rekom, korito reke Nil je bilo znatno punije tokom letnjeg perioda, a neretko se dešavalo i da poplavi okolna područja.
Za razliku od današnjeg vremena, gde većina poljoprivrednika i stanovnika gradova koji žive uz reku strepi od poplava koje bi im u potpunosti uništile živote, poplavljivanje obala reke Nil je za stanovnike Egipta zapravo bilo pozitivno, jer bi on sa sobom ostavljao mulj koji je polja činio izuzetno plodnim. Egipatsko društvo je bilo razvijeno, te se bavilo o ratarstvom, privredom i poljoprivredom, a ovde je stvorena i preteča moderne civilizacije. Poplave koje su se javljale svakog leta u isto vreme su označavale dobru godinu za Egipćane, dok su suše ili poplave veće nego inače naglašavale nevolju.
1970.godine je u ovom delu izgrađena asuanska brana za proizvodnju struje, što je automatski i blokiralo reku da se izliva u okolna polja, a samim tim je nestala i plodnost zemljišta.
Na obalama reke Nil i dalje živi veći broj Afrikanaca i Egipćana, a danas se najviše koristi za transport robe, jer je reka Nil veoma prohodna, a i sam njen položaj je pogodan za plovidbu i uzvodno, uz pomoć jedra, i nizvodno, gde se brodovi mogu kretati jednostavnim korišćenjem toka reke Nil.
