Gde se nalaze?
Na jugozapadu Srbije, nedaleko od Prijepolja, tačnije gradskog naselja koje se nalazi na teritoriji opštine Prijepolje, nalazi se vodopad Sopotnica.
Teritorijalno je smešten na području Zlatiborskog okruga, a iznad njega se uzdiže planina Jadovnik.
Reka koja nosi isti naziv kao i vodopad, Sopotnica, protiče kroz navedeno prijepoljsko naselje, koje na osnovu popisa stanovništva iz 2011. godine čini negde oko 148 stanovnika.
Selo Sopotnica smešteno je na 1200 metara nadmorske visine a od Beograda je udaljeno negde oko 300 km. Magistralnim putem Beograd – Podgorica možete doći do sela, atakođe i prugom Beograd – Bar.
Od Prijepolja je udaljeno svega 15 km. Samo Prijepolje je čuveno po poznatoj „Prijepoljskoj bici“ iz Drugog svetskog rata, to jest iz 1943. godine. Opština Prijepolje zahvata oblast srednje Polimeje i 1200 metara iznosi prosečna nadmorska visina ove oblasti.
Vrh Katunić, smešten na planini Jadovnik, nalazi se na 1743 metra nadmorske visine i predstavlja najvišu tačku, dok ušće reke Mileševke u Lim predstavlja najnižu tačku ovog područja i nalazi se na 440 – om metru nadmorske visine.
Karakteristike
Samo naselje je čuveno po domaćim, kvalitetnim proizvodima od mleka, po lekovitom bilju, voću i gljivama. Privlačno je za ljubitelje čiste i netaknute prirode kao i planinarenja, tako da se na ovom području planinski kampovi organizuju svakog leta.
Osobe koje su ljubitelji aktivnog odmora ili su zavisnici od adrenalina, imaju mogućnost bavljenja nekim od ekstremnih sportova koje ovaj kraj nudi.
Na raspolaganju su rafting, planinarenje, sportsko penjanje, planinski biciklizam, a ukoliko ste ljubitelj aktivnog ali ipak nesto mirnijeg odmora, tu su ribolov, lov kao i lagane šetnje kroz prelepe predele ovog kraja.
Glavne turističke atrakcije ovog područja su svakako prelepi slapovi i brzaci reke Sopotnice, koji doprinose razvoju seoskog turizma ove oblasti. Još jedna stvar po kojoj je ovaj divni kraj poznat su mlinovi, za čije pravljenje se koristi voda upravo sa reke Sopotnice.
Nekada je mlevenje žita bila najvažnija delatnost u selu, te su stare valjarice i vodenice koje su bile načičkane putem koji vodi do vodopada takođe imale veoma važnu ulogu u ovom kraju.
Nekoliko starih vodenica je danas pretvoreno u etno muzeje i njihovim jedinstvenim uređenjem i unutrašnjošću posetioce podsećaju na stara vremena i na to kako se nekada živelo, radilo, prehranjivalo itd.
Kameni mlinovi, ognjišta, stari alati, unikatni spoj drveta i kamena predstavljaju pravu turističku atrakciju za ljubitelje etno motiva.
Selo Sopotnica je vrlo malo, ali je i pored toga, upravo zbog vodopada koji se nalaze u ovom kraju, jedna od top destinacija koju svakako treba obići i istražiti.
Osim Sopotnice, na ovoj planini se nalaze i druge brojne atrakcije: netaknuta priroda, stare vodenice, veoma stara stabla bukve, a takođe i izuzetno ukusna kuhinja ovog kraja.
Slapovi koji se ovde nalaze, poznatiji su pod imenom Spomenik prirode Slapovi Sopotnice.
Pod ovaj spomenik prirode potpada mesto na kome izvire reka Sopotnica zajedno sa par stalnih i privremenih izvora i vrela kojima se obrazuju tokovi koji je eventualno spajaju, da bi kasnije formirali nekoliko vodopada, tj mesta gde rečna voda slobodno pada, i pojavljuju se na delovima gde se elevacija terena naglo menja, tj upravo kao rezultat ovih nepravilnsti u reljefu.
U zavisnosti od toga kako su nastali, odnosno na njihovo poreklo, vodopadi se dele na: erozivne, tektonske i akumulativne.
Spomenik prirode Slapovi Sopotnice, ubraja se u prirodno dobro koje je zakonom zaštićeno od 2005. godine, a teritorija na kojoj se ono nalazi, zauzima površinu od 209,34 hektara.
Na ovoj teritoriji je ustanovljen drugi stepen zaštite, koji takođe obuhvata određen kodeks ponašanja, kako bi se ovaj spomenik prirode zaštitio.
Što se tiče biljnog sveta, teritoriji Sopotnice pripadaju 62 vrste, od kojih 52 čine mahovine, a ostatak su jetrenjače i to čini da raznovrsnost bude izuzetno visoka uzevši u obzir veličinu ovog područja.
Za ovo područje je karakteristična mešovitost etničkih grupa, zajedno sa njihovim specifičnostima, objekti koji svojom raznovrsnošću čine izuzetno važan činilac doline, a takođe i ono po čemu je ovaj kraj daleko poznat, a to je tradicionalno gostoprimstvo stanovnika.
Prilaz vodopadima
Automobilom, kao i drugim prevoznim sredstvima, ne može se doći do ovih vodopada, iz razloga što su oni zaštićeni liticama. Prilaz do ovih vodopada vodi put kamenitih staza i moguć je jedino pešice.
Ove staze su prilično dobro obeležene, te je mogućnost da se izgubite svedena na minimum.
Do vodopada se može prići drugim putem, ali je on dosta teži nego prvi. Ovaj put vodi uz padinu, koja je prilično strma.
Put dalje ide prečicama koje vode pored same reke i prohodnost im je veoma slaba zbog kamenja koje je izuzetno klizavo.
Pravac kretanja se određuje na osnovu gromoglasnog huka vode i ukoliko krenete ovim putem, morate biti izuzetno pažljivi i gledati svaki korak.
Karakteristike vodopada
Kako reka Sopotnica protiče kroz kraj karakterističan po terenu koji je nastao kraškim procesom, tj njen tok ide preko planine Jadovnik, čije su stene karbonatnog sastava, tako u sastavu ove vode ima određena količina kalcijum – bikarbonata, odnosno krečnjaka koji je u njoj rastvoren.
Shodno tome, voda oko Sopotničkih izvora se uzburkava, pa dolazi do osobađanja ugljen dioksida upravo iz ovog krečnjaka. Ugljen dioksid je posle metana, najštetniji gas.
Mahovine i lišće vrše lučenje kalcijum karbonata i on se ovde taloži, a njegovo pristustvo se karakteriše pojavom šupljikavih, žućkastih stena koje se nazivaju sige.
Ove sedimentne stene se uprwavo javljaju pokraj hladnih izvora i pripadaju grupi karbonatnih jedinjenja.
Karakteristično za sigu i ono po čemu je ona prepoznatljiva jeste prisustvo šupljikave teksture koja se javlja zbog izumiranja biljaka na onim mestima gde dolazi do taloženja kalcita. Na samom izvorištu reke stena siga se javlja u više različitih nivoa naslaga.
Sopotnica formira prelepe slapove, vodopade i brzake. Prvi od njenih vodopada se nalazi odmah iznad vodenica, a zatim se od njega dalje nastavljaju nova račvanja, tj slapovi koji su dosta manji, da bi se završili sa vodopadom koji je najviši od svih.
Dimenzije vodopada Sopotnice se razlikuju, najveći među njima, visine 25 metara, nalazi se na trećem nivou, a visina ostalih vodopada varira od 19 do 23 metra.
Posle obilaska ovih vodopada, određeni broj ljudi svoj put nastavlja kroz selo, kojim reka nastavlja da teče, a dalje ide sve do Lima u koji se uliva.
Manastir Mileševa
Opšte je poznato da se iz reke Lim, u koju se Sopotnica uliva, vadilo kamenje koje je bilo korišćeno za izradu zidova manastira Mileševa. Manastir je dobio ime po reci Mileševki, na kojoj se i nalazi i lociran je na oko 5 kilometara od Prijepolja.
Izgrađen je u XIII veku, tj negova gradnja se vršila 1218. i 1219. godine, i zadužbina je kralja Vladislava, čiji je otac bio kralj Stefan Prvovenčani.
Raški stil u kome je ovaj manastir građen, nalikuje formi klasične antike, a kako se u to doba u njemu nalazila štamparija i najstarija škola, on je predstavljao srednjevekovni centar kulture.
U manastiru Mileševi, 1377. godine je Tvrtko Kotromanić bio krunisan kao kralj. Manastir Mileševa je do 1594. godine čuvao mošti Svetog Save, sve do momenta kada su one spaljene na Vračaru od strane Turaka.
Osim ovog manastira, u blizini se nalaze i manastir Davidovica, smeštena na planini Jadovnik, a takođe i manastir Kumanica. Manastir Davidovica je izgradio monah David, sin Vukana Nemanjića.
Planina Jadovnik
Ova planina se nalazi u blizini Prijepolja, sa njegove jugoistočne strane. Smeštena je na obodu Pešterske visoravni. Njen najviši vrh, Katunić, doseže nadmorsku visinu od 1734 metra, a čitava planina se pruža dužinom od 12 kilometara.
Ono što je karakteristično za Jadovnik jeste da je njen vrh zaravnjen i na njemu se nalaze prelepi pašnjaci i livade. Obronke planine Jadovnik krase šume bukve i smrče i kao takva je ona idealna, kao za pešačenje, tako i za planinarenje.
Klimu ove planine karakterišu hladne i oštre zime i tokom ovih zima dešava se da sneg napada do neverovatnih 3 metra u visinu.
Na ovoj planini je utočište pronašla najveća ptica sa ovih prostora, Beloglavi sup, čija težina ide od 7 do 11 kilograma, impozantnog raspona krila od 2,8 metara. Ova ptica se nalazi na listi zaštićenih vrsta u našoj zemlji.
Ono po čemu je planina Jadovnik poznata jeste to da se na njoj gaji heljda koja poseduje lekovita svojstva. Ova biljka vodi poreklo iz planinskih krajeva Dalekog istoka (Kine, Nepala, Indije) i poseduje veoma veliku hranljivu vrednost.
Među stanovništvom koje naseljava planinu Jadovnik, heljda se koristi prilikom spravljanja tradicionalnih jela, koja su karakteristična samo za ovaj deo Srbije.
Osim heljde, Jadovnik je stanište za još veliki broj biljaka i životinja, a zanimljivo je da je ova planina najjužnije mesto na kome raste Pančićeva omorika.
Pored jela koja se spravljaju od heljde, ukoliko posetite planinu Jadovnik, imate mogućnost da probate različite vrste sira, zatim kajmak, pršutu, med, a i suvo voće koje je potpuno prirodno.
Jedan od glavnih specijaliteta ovog kraja su rakije koje se prave od divljih krušaka i od požeških šljiva, a takođe i jagnjetina je nešto što morate probati ukoliko dođete u ove krajeve.
Iz svega rečenog, može se doći do zaključka da je planina Jadovnik izuzetno zanimljiva destinacija.
Glavna atrakcija su svakako vodopadi, ali za njima ne zaostaju puno ni stare vodenice, netaknuta priroda, stabla bukve koja su izuzetno stara, a takođe i tradicionalna kuhinja koja ugođaj čini potpunim.
