Gde se nalazi Suva planina?
Suva planina se nalazi u jugoistočnom delu Srbije, u neposrednoj blizini Niške banje od koje je razdvaja 3 kilometra. Od Niša je ova lepa planina udaljena svega 17 kilometara, dok je glavni grad, Beograd, na 256tom kilometru od Suve planine. Uz samu planinu prolazi i magistralni put Beograd – Niš – Sofija – Istanbul.
Ukupna dužina Suve planine je 45 kilometara, a široka je oko 15 kilometara. Na najvišem vrhu planina dostiže 1.810 metara nadmorske visine, a svojim pravcem pružanja, severozapad – jugoistok, uzdiže se postepeno počevši od 250 metara, pa sve do spomenutih 1.810 metara.
Kararakteristike
Svoje ime Suva planina je dobila zbog krečnjačkih stena, od kojih je mahom i sastavljena, i koje su karakteristične po svojoj slaboj propustljivosti, te je zbog nedostatka vode koji se javlja kao posledica ove nepropustljivosti i dobila naziv.
Suva planina pripada grupi karpatsko – balkanskih planina. Ova grupacija planinskih masiva se pruža na prostoru od Rodopske mase i Panonskog basena sa severne strane, pa sve do Vlaško – pontijskog basena sa istočne strane.
Suva planina predstavlja prirodni rezervat koji obuhvata površinu od 31.860 hektara, a više od polovine, tj 52% površine ovog rezervata (16.433 hektara) pripada opštini Bela Palanka. Sa severne i severozapadne strane, Suvu planinu ograničava reka Nišava, koja na svom toku formira i tri kotline: Belopalanačku, Ostrovičku i Nišku od kojih planina strmo ide u visinu. Na istoku, granica ove planine je Koritnička reka, dok se Lužnička reka nalazi na jugu i jugoistoku.
U Zaplanjsku kotlinu, koja se nalazi sa zapadne strane, Suva planina se spušta dosta blaže u odnosu na druge okolne kotline (Belopalanačka, Koritnička, Babušnička, Ostrovička, Niška) koje su prilično duboko spuštene i u koje se planina veoma strmo spušta, a takođe i prema vodama Lužničke reke i Nišave.
Uzevši u obzir okruženje u kom se Suva planina nalazi, tj kotline, reke, površi i neke dosta manje planine, njena nadmorska visina joj omogućava da bude prilično jasno izdvojena i istaknuta od ostalih geografskih celina, te se ona može spaziti sa dosta velike razdaljine.
Naš istaknuti naučnik i geograf, Jovan Cvijić, Suvoj planini je dao jedno zanimljivo ime, tj nazvao ju je „Alpi na jugu Srbije“. Uspravne stene koje se nalaze sa severne strane, sa liticama koje se uzdižu i po više stotina metara, su upravo ono što je Cvijića asociralo na najveći planinski masiv Evrope. Kraški oblici reljefa su ono što karakteriše Suvu planinu.
Flora i fauna
Suva planina predstavlja pravu riznicu taloga koji potiču iz različitih geoloških perioda i koji obiluju biljnim fosilima, zatim poseduje jedinstvene biljne zajednice, a takođe je bogata i šumskim ekosistemima. Šumski ekosistem Suve planine obuhvata 1.261 vrstu biljaka među kojima su 4 vrste rastavića, 18 papratnica, 6 golosemenica, 3 koje pripadaju prečicama, a ostalo, tj 1.231 vrsta, su skrivenosemenice.
Sem toga, na ovom prostoru je pronađeno i zabeleženo 128 vrsta koje su endemi, tj organizmi čiji je broj ograničen u okviru određene teritorije.
Takođe, ovde su stanište našli i lišajevi, oko 60 vrsta i ptice koje broje 139 vrsta. Kako je karakteriše ovolika raznolikost u biljnom i životinjskom svetu, kao i neke endemske vrste, Suva planina je dobila status rezervata prirode. U ovom rezervatu se nalaze različiti stepeni zaštite, te je oko 4,5% pod prvim stepenom, 8,5 pod drugim stepenom, a ostatak, tj 87% se nalazi pod trećim stepenom zaštite.
Retke vrste koje nastanjuju teritoriju ovog rezervata prirode su Natalijina ramonda i Srpska ramonda. Suvu planinu karakteriše i to što je stanište za 86 evidentiranih vrsta dnevnih leptira. Vodeni tokovi koji protiču ovim krajem i koji se nalaze u podnožju same planine su stanište za neke od autohtonih – samorodnih ribljih vrsta, među kojima treba istaći poročnu mrenu, potočnu pastrmku, deveriku, šarana, babušku i brojne druge.
Među gmizavcima, treba reći da su zmije jako rasprostranjene na ovoj teritoriji, a poskok, šarka, smuk i belouška su samo neke od zmijskih vrsta koje se ovde mogu sresti.
Okolina i zanimljive lokacije
Suva planina obiluje zanimljivim stvarima i lokacijama koje, prilikom posete ovom kraju, svakako treba videti. Jadna od najznačajnijih destinacija u ovom kraju je Niška banja, koja se smatra jednom od najpoznatijih u našoj zemlji. Sem naziva Niška banja, ona nosi još i ime banja srpskih kraljeva, kao i banja cara Konstantina.
Niška banja poseduje istoimeni institut, gde se vrši rehabilitacija i lečenje pacijenata koji pate od raznih reumatskih i kardiovaskularnih oboljenja, a takođe poseduje i najsavremeniju tehnologiju pomoću koje se vrši dijagnostika i lečenje ortopedskih i reumatoloških stanja, i pored toga se koristi i u kardiološkoj dijagnostici.
Institut „Niška Banja“ poseduje ukupno 560 kreveta. Sam institut se sastoji iz tri stacionara i to: „Zelengora“, „Terme“ i „Radon“. Svaki od ovih stacionara predstavlja zasebnu celinu,a pored smeštaja, svaki od njih poseduje i blok sa kompletnom terapijskom uslugom: hidro, kinezi, elektro i peloidoterapija. Osim toga, u ovim stacionarima se nalaze i različite sale koje su predviđene za individualnu i grupnu zabavu i rekreaciju.
Hotel „Rodon“ je nešto što je već godinama zaštitni znak Niške banje, upravo zbog blago radioaktivne vode koju poseduje i koja pokazuje jako dobre rezultate u tretiranju pacijenata koji se javljaju sa problemima u kostima ili zglobovima.
Brdo Koritnjak, koje predstavlja početak Suve planine, smešteno je upravo iznad Niške banje. Do ovog brda od banje ide pešačka staza, koja je dugačka 3 kilometra i dobro je obeležena. Ovom stazom se stiže do livade sa koje se može uzleteti paraglajderom. Interesantno je da se upravo na ovom mestu održalo svetsko prvenstvo u paraglajdingu pre par godina. Pešačka staza vodi i nadomak sela Koritnjak, koje je davno napušteno, a takođe i pored lekovitog izvora, gde se nalazi česma koju je još 1930. godine sagradio kralj Aleksandar.
Bojanine vode, koje su najpoznatije izletište stanovnika Niša, su takođe mesto koje treba obići. U sklopu ovog izletišta se nalazi i planinarski dom koji se zove Studenac i koji predstavlja odmaralište za posetioce koji krenu u planinske ture ovog kraja. U blizini ovog doma nalaze se i ostaci starog planinskog doma koji je još davno, prilikom požara, izgoreo. Planinarski dom Studenac je sagrađen još 1958. godine, a pored njega je 1963. godine napravljena i osmatračnica, a nalaze se na mestu koje okružuju nesvakidašnji prizori netaknute prirode.
Ovo prelepo izletište sadrži brojne sadržaje sportsko – rekreativnog karaktera, prostire se na teritoriji koja ide od 700 pa do 1.300 metara nadmorske visine. Od Niša je udaljeno oko 25 kilometara, a svega 15tak kilometara od Niške banje. Ime ovog izletišta potiče od istoimenog izvora (izvor Bojanine vode), a površina na kome se ono prostire je 17 kvadratnih kilometara.
Planinski dom Studenac se nalazi upravo pored ovog izvora, na 860 metara nadmorske visine i u njemu se nalazi 55 ležaja. Osim ovog, izgrađen je još jedan objekat, ski – kuća „Niš“, na nadmorskoj visini od 810 metara i koji sadrži 20 ležaja. Jedna od najzanimljivijih atrakcija ove ski – kuće je svakako „Orlova česma“, a takođe poseduje i košarkaški teren koji je osvetljen.
Zimi Bojanine vode okupljaju veliki broj skijaša. Blizina staze Sokolov kamen, koja poseduje i ski lift je svakako veoma primamljiva destinacija za ljubitelje zimskih sportova. Dužina ove staze je 850 metara, a broj skijaša koji poseti ovu stazu ide i do 1.100 u toku jednog sata.
Bojanine vode se nalaze na 920 metara nadmorske visine, a ovo mesto je locirano severozapadno od Sokolovog kamena, koji predstavlja jedan od vrhova Suve planine.
Planinske ture koje kreću sa Bojaninih voda idu do Mosora, smeštenog na 984 metra nadmorske visine, a zatim se stiže do Sokolovog kamena, koji je smešten na nadmorskoj visini od 1.523 metra, a glavna destinacija ove ture je Trema, koja predstavlja najatraktivniju tačku Suve planine i nalazi se na 1.810 metara nadmorske visine. Sa svih ovih vrhova se pruža prelep pogled, što na samu planinu i njene padine, to i na gradove koji se nalaze u okolini. U blizini Bojaninih voda se nalazi i skijaška staza u sklopu koje je i žičara i koja, tokom zime, predstavlja mesto na kome se okuplja veliki broj zaljubljenika u ski sportove.
Odmaralište Divljana je mesto na kom se okupljaju djaci osnovnih škola Niškog i Pirotskog okruga, kako bi uživali u časovima u prirodi. Divljanu okružuju guste šume u kojima je najviše bora, bukve i hrasta, te je zbog toga ovo mesto zaštićeno od vetra. Odmaralište Divljana se nalazi na 510 metara nadmorske visine i samo njegovo okruženje je izuzetno čisto i zdravo. Ovo divno dečije odmaralište u svojoj blizini krije i manastir Svetog Dimitrija.
Smatra se da je ovaj manastir osnovan još u IV veku, što ga vezuje za doba kada se pojavilo hrišćanstvo na ovom području. Dva kilometra od ovog odmarališta, u pravcu Bele Palanke, nalazi se i jezero koje se takođe zove Divljani. Ovo jezero je omiljena destinacija za kupače u toku toplih letnjih meseci.
U neposrednoj blizini Niške banje i Niša nalazi se jedan od značajnijih kulturno – istorijskih spomenika naše zemlje, Ćele – kula, koji iza sebe krije vrlo interesantnu priču. Naime, posle Čegarske bitke namera Turaka je bila da se osvete srpskom narodu, te su na putu ka Carigradu, na periferiji niša, sagradili kulu u koju su ugrađene glave srpskih vojnika koji su poginuli nakon pomenute bitke, pa je zbog ovih lobanja kula i dobila naziv Ćele – kula. U ovu kulu Turci su ugradili 952 lobanje, koje su raspoređene u 14 redova koji se pružaju sa svih strana kule.
Još jedan od zanimljivih lokaliteta je Bubanj, gde su u toku Drugog svetskog rata Nemci pogubili preko deset hiljada stanovnika jugoistočne Srbije i Niša. Na ovom mestu je izgrađen spomenik pod nazivom „Tri pesnice“, koji predstavlja simbol borbe protiv fašizma. Zgrade koje su do nemačke okupacije korišćene kao vojni magacini, u doba Drugog svetskog rata su predstavljale logor koji je bio jedan od najvećih i najozloglašenijih u Srbiji. Pošto su ove zgrade uspele da očuvaju svoj prvobitni izgled, kao takve su pretvorene u memorijalni muzej koji se zove „ 12. februar“ i koji je sagrađen u toku druge polovine 20. veka, to jest 1969. godine.
Vrhovi Suve planine
Suva planina zbog svojih prelepih predela netaknute prirode, predstavlja pravu oazu mira, koja, na žalost, i dalje nije dovoljno istražena.
Najviši vrh Suve planine je Trem, koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1.810 metara. Osim Trema, među najviše vrhove Suve planine se ubrajaju i Kostadinica smešten na nadmorskoj visini od 1.735 metara, zatim Đorđina Čuka, na otprilike istoj nadmorskoj visini, na 1.714 metra nadmorske visine se nalazi Golemo Stražište, a Sokolov kamen je smešten na 1.523 metra nadmorske visine.
Osim ovih 5 koji se ubrajaju u najviše tačke Suve planine, postoje još i: Pasarelo (1.521 metara nadmorske visine), Tomka (1.483 metara nadmorske visine), Divna Gorica (1.389 metara nadmorske visine), Golaš (1.378 metara nadmorske visine), Kolov Kamen (1.361 metara nadmorske visine), a takođe i Mosor, koji je jedan od nižih i nalazi se na nadmorskoj visini od 985 metara.
Od najvišeg vrha, Trema, koji se nalazi na severnoj strani planine, spušta se litica sve do sela Kosmovac. Ova litica je prilično strma i njena visina je negde oko 1000 metara. Ono što je karakteristično za južnu stranu jeste šumsko rastinje.
Vrhovi Sokolov kamen i Mosor predstavljaju zapadni krak Suve planine. Ova dva vrha su, pored Trema, najposećeniji i od njih se veoma lako stiže do izletišta Bojanine vode i to stazama koje su dobro obeležene.
Kao najlepši greben Suve planine, izdvaja se Divna Gorica. Ovaj greben je smešten na Vrhu Pasarelo, koji se takođe nalazi na zapadnom kraku.
Klima
U nižim predelima Suve planine zastupljen je umereno – kontinentalni tip klime. Na ovakve klimatske uslove najviše uticaja imaju okolne kotline i njihov pravac pružanja (Zaplanjska kotlina, Kruševice), zatim povezanost sa dolinama okolnih reka, Nišave, Južne Morave i Lužice, pravac pružanja grebena Suve planine, kao i Babičke gore, a takođe i nadmorska visina, biljni svet i drugi broji faktori. Na višim mestima Suve planine preovlađuju planinska i subplaninska klima.
Ove vrste klima karakterišu padavine koje su umerene i pravilno raspoređene tokom čitave godine, leta koja su izrazito topla, gde jun i jul predstavljaju najtoplije mesece u kojima je temperatura u proseku 22 stepena, a zime su prilično hladne i najhladniji mesec je januar, kada je prosek temperatura -0,4 stepena.
