Gde se nalazi Zvonačka banja?
U blizini naselja Zvonce, koje pripada Pirotskom okrugu i administrativno opštini Babušnica, smeštena je Zvonačka banja. Banja ima oko 250 stanovnika, prema poslednjim istraživanjima. Nadmorska visina na kojoj se nalazi Zvonačka banja je 648 metara.
Ovaj kraj Srbije, u kome se i nalazi Zvonačka banja, prilično je loše razvijen. Pirotski kraj se nalazi u blizini granice sa Bugarskom, to jest sam istočni kraj naše zemlje. Zvonačka banja je udaljena od Babušnice 31 kilometar, dok se Pirot nalazi na 39 – om kilometru od banje.
Prema rečima naučnika, banja je razvijena na bigri, tačnije rečeno na naslagama bigre, a taloženje ovih naslaga nastalo je kao produkt rada termomineralne vode, veoma bogate kalcijum – karbonatom.
Iznad Zvonačke banje nalazi se vrh Staža, čijanje visina 1071 metar i krečnjačkog je tipa. Asenovo kale, koje se takođe sastoji od krečnjačkih stena, nalazi se preko puta vrha Staže i smešteno je na visini od 1032 metra.
Zvonačka banja se nalazi na potoku Blatašnice, odnosno na njegovoj strmoj dolini. Potok Blatašnice predstavlja jednu od pritoka reke Jerme.
Istraživanja Zvonačke banje
Zvonačka banja je poznata još od davnina a neki podaci koji postoje, govore o tome da je ova banja bila veoma posećena u periodu između dva svetska rata.
Sama banja poseduje nekoliko izvora lekovite vode, a prelepa priroda koja je okružuje, kao i subplaninska klima koja je izuzetno prijatna, omogućuje posetiocima veoma ugodan boravak. Mnogi istraživači i naučnici su više puta radili istraživanja o pogodnostima koja se nalaze u okruženju kao i u samoj banji.
Pored toga što je okolina bila istraživana u više navrata, na ovom području se vršila izgradnja objekata koji su imali namenu za lečenje.
Od istraživanja koja su vršena u Zvonačkoj banji, nastao je i najpoznatiji naučni rad čiji su autori bili Kosta Petković i Nikola Milojević. Studija koja je nastala još 1956. godine ima naziv „Geološki sastav i tektonski sklop okoline Zvonačke banje sa naročitim obzirom na pojavu termalnih izvora“.
Postoji još jedna knjiga u kojoj se ovo mesto opisuje, i to kako sa geografskog tako i sa turističkog aspekta. Autor ove knjige, koja je objavljena 2001. godine, je Ljiljana Petković a sama knjiga nosi naziv „Zvonačka banja sa turističko – geografskog aspekta“.
Izvori termomineralne vode koji se nalaze u Zvonačkoj banji
Geološki sastav terena a takođe i tektonski sklop okoline Zvonačke banje utiče na termomineralne vode koje izviru u samoj banji.
Prema podacima dobijenim iz naučno – istraživačkih radova najveća količina vode koja se dobija putem padavina nastavlja svoj tok poniranjem kroz krečnjačke stene koje nakon toga ova voda hemijski i mehanički proširuje i produbljuje. Kako se krečnjačke stene sastoje i od nepropustivih sedimenata, neminovno je da se ova voda pojavi na površini zemlje i to u vidu vrela. Tip kojima pripada ovakva vrsta vrela jesu raselinska vrela.
Temperatura termomineralne vode koja izvire u Zvonačkoj banji je 28 stepeni i na osnovu istraživanja ustanovljeno je da ona dolazi sa 500 – 600 metara dubine. Ova termomineralna, lekovita voda dolazi iz pukotina na stenama koje su smeštene iznad barijere bigrenskog tipa, to jest na mestu koje je iznad ovih barijera.
Nekada su se ovi izvori termomineralne vode koristili za kupatila, a kasnije su bili korišćeni u hotelu „Mir“. Takođe, ova voda je korišćena i na česmi, smeštenoj u blizini kupatila, kao i u otvorenom bazenu. 9 litara u sekundi iznosi protok vode na ovom izvoru, dok temperatura može ići i do 28,5 stepeni.
Na osnovu istorijiskih podataka zaključuje se da je Zvonačka bila ekspoloatisana i poznata u periodu između Prvog i Drugog svetskog rata. „Lekovite vode i klimatska mesta u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca“ je knjiga koja potiče iz 1922. godine, međutim, iz nje se ne može saznati ništa vezano za hemijski sastav vode iz Zvonačke banje.
Na osnovu istraživanja iz 1939. godine došlo se do podataka da voda u Zvonačkoj banji sadrži radioaktivne supstance, oko 6,55 Mahovih jedinica. Zbog ovog podatka, termomineralna voda Zvonačke banje spada u grupu radioaktivnih hipotermi. Ipak, 1955. godine, sprovedena su istraživanja koja su pokazala da radioaktivnost ove vode iznosi samo 0,199 Mahovih jedinica.
Sedamdesetih godina prošlog veka, sprovedena su istraživanja koja su pokazala da je ova voda radioaktivna zahvaljujući tome što su u njoj prisutni radijum, uran i radon.
Hemijski sastav lekovite vode u Zvonačkoj banji je utvrđen 1955. godine i tom prilikom su analize pokazale da ona sadrži oko 12 sastojaka. Novom analizom, 1976. godine, utvrđeno je da ona sadrži znatno veći broj lekovitih sastojaka, kao što su barijum, litijum, rubidijum, kalijum, fosfor, jod, fluor, bakar, mangan i stroncijum. Takođe, podaci su pokazali i da ova voda ima nizak stepen mineralizacije, ali da sadrži veće količine kalcijuma, kiseonika, silicijum – dioksida, hidrokarbonata i azota.
Istraživanja koja su vršena na Institutu za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju, i koja je predvodio dr Vlastimir Godić, pokazala su da vod Zvonačke banje pripada oligomineralnom tipu slabosulfatnih hipotermi, čija temperatura iznosi 27,3 stepena i čija je pH reakcija 7,9. Ona ne sadrži anjone bromida i jodida, a takođe nema ni katjona amonijuma, ni slobodnog vodonik – sulfata. Što se tiče gasova koje ova termomineralna voda sadrži, najzastupljeniji je azot, čija je koncentracija oko 80%, kiseonika ima 17%, dok ugljen – dioksida i ostalnih elemenata ima tek 3%.
Istorija Zvonačke banje
Početkom XX veka, na ovo području su vršeni građevinski radovi i tom prilikom su pronađeni ostaci kovanice, spomen – ploča, podne keramike, kao i hrama koji potiče iz rimskog doba. Iz ovih razloga se veruje da je Zvonačka banja eksploatisana i od strane starih Rimljana, koji su na ovom području boravili.
U okolini Zvonačke banje razvijeno je rudarstvo, što je povezano sa uređenjem same banje. Za potrebe obližnjeg rudnika Jerma, pre Drugog svetskog rata je otvorena pruga Sukovo – Zvonce, a u tom periodu je ovde izgrađena i vila Vetren sa kapacitetom od 8 soba.
Okolina Zvonačke banje krije i dva prelepa manastira. Jedan od ovih manastira se nalazi u Sukovu, datira iz 1859. godine i izgrađen je u slavu Svete Bogorodice, dok se drugi, koji je posvećen Svetom Jovanu Blagoslovu, nalazi u Poganovu i izgrađen je još 1395. godine.
Zvonačka banja je postala popularna tek s’ početkom XX veka i u tada teren u okolini same banje biva raščišćen, zbog čega su i pronađeni ostaci iz perioda vladavine Rimljana, a tom prilikom su takođe i formirani rezervoari za vodu i cevovodi, kao i građevine u okolini, a i bazen.
U periodu po završetku Drugog svetskog rata, nakon oslobođenja, tadašnje vlasti su izgradili puteve koji vode iz Babušnice, Dimitrovgrada i Pirota, takođe je napravljen i otvoreni bazen, postojeća kupatila su opremljena, a u isto vreme je i park sređen. Ujedno je u to vreme počela i izgradnja hotela „Mir“, koji je tada raspolagao sa kapacitetom od 140 ležajeva i svojim posetiocima je pružao sve vidove usluga koje su vezane za banjsko lečenje.
Lečenje u Zvonačkoj banji
Ova banja je uglavnom poznata po tome što uspešno utiče na lečenje neuralgija, psihoneuroza, vanzglobnog i degenerativnog, a takođe i zapaljenskog reumatizma, zatim neurastenija, problema koji se javljaju u klimaksu, povišenog krvnog pritiska (hipertenzije), kao i poremećaja u radu periferne cirkulacije.
Neki od podataka koji su sačuvani, a vezani su za lečenje u Zvonačkoj banji, kazuju da je banja u periodu pre Drugog svetskog rata imala posećenost od oko 1000 gostiju na godišnjem nivou.
Sa izgradnjom hotela „Mir“, sredinom 80tih godina XX veka, uvedena je i medicinska služba u banji, koja je radila stalno, te je u tom periodu broj gostiju na godišnjem nivou išao i do 5000, sa brojem noćenja koji je dostizao 20.000 u proseku.
Pored gostiju koji su dolazili na duži period, banju su posećivali i turisti, koji su dolazili na jednodnevne izlete kako bi obišli lokalne manastire, okolnu prirodu, a takođe i radi kupanja u bazenu.
Smeštaj
Pomenuti hotel „Mir“ je nekada predstavljao mesto koje je bilo najpopularniije za goste koji su dolazili sa strane. U periodu između 1979. i 1983. godine, ovaj hotel je građen od strane opštine, a u rad je pušten 1987. godine. Medicinski blok, koji je funkcionisao u sklopu ovog hotela, posedovao je medicinsko osoblje, a takođe i sve aparate neophodne za rad. Hotel „Mir“ je bio u rangu B kategorije, a medicinski tim hotela su sačinjavali stručnjaci koji su bili zaposleni u Zdravstvenom centru Pirota.
Danas, od hotela „Mir“ je ostala samo ruševina koja je potpuna zapuštena i koja je sklona padu. Pre oko 10 godina, ova građevina je kupljena od strane privatnika, kako bi bila obnovljena, međutim, do dan danas ništa se nije radilo po tom pitanju, tj kkako bi se hotel očuvao i renovirao. Nasuprot tome, hotel „Mir“ je skroz ruiniran.
Za vreme dok je hotel funkcionisao i imao svoj puni sjaj, neka od okolnih sela su, najblaže rečeno, napredovala i živela zbog turističkog potencijala koji je Zvonačka banja imala. Lepote Zvonačke banje i njen lekoviti potencijal su propali zbog nemarnosti ljudi zaduženih za ovakva pitanja.
Iako je hotel „Mir“ uništen, stanovnici Zvonačke banje danas nude privatni smeštaj po cenama koje su sramotno niske. Naime, posetioci ovog kraja i same banje, mogu da nađu privatni smeštaj za neverovatnih 2 – 3 evra. Iako su cene neverovatno niske, turisti gotovo da i ne posećuju ovaj kraj, u današnje vreme. Nekada veoma popularno i izuzetno poznato lečilište je u potpunosti izgubilo svoj pređašnji sjaj.
