Reka Drina je reka neobične, modrozelene boje, opevana u mnogim pesmama i opisana u brojnim delima. Jedna od glavnih inspiracija našeg velikana i nobelovca, Ive Andrića. Okružena gustim šumama, plodnim dolinama, čiji je veličanstveni kanjon na pojedinim mestima dubok i 1000m, treći po veličini u svetu, posle Kolorada i Tare. Divlja i pitoma, najčešće brza, a nekada i spora, s vremena na vreme neukrotiva, ali najčešće poslušna, vijugava i ravna.
Moćna reka sa hiljadu lica. Reka Drina. Koliko god bila neprevidiva i hirovita, zasigurno će očarati sve koji se odluče da krenu put Zapadne Srbije. Teško je složiti se oko toga gde je Drina najlepša. Neki su ljubitelji onih delova gde je ona brza i neumoljiva, u planinskim predelima gde stvara kanjone i prolazi kroz klisure. Drugi pak više vole njeno pitomije lice, koje se nalazi nizvodno od Ljubovije, prema Malom Zvorniku.
Nastala spajanjem reka Pive i Tare, na Šćepan polju u Crnoj Gori, dalje nastavlja svoj siloviti tok Bosnom i Hercegovinom kroz Foču, Goražde, Višegrad i Zvornik, a nastavlja dalje svoj tok Srbijom kroz Bajinu Baštu, Ljuboviju i Mali Zvornik ulivajući se u Savu kod Sremske Rače. Celim svojim tokom od 346km smenjuju se prirodne lepote koje oduzimaju dah. Nekada, granica između Zapadnog i Istočnog Rimskog carstva, a danas razdvaja Srbiju i Bosnu i Hercegovinu. Čak je i veliki vezir, Mehmed paša Sokolović, zaljubljen u ovu reku i u želji da spoji zemlju svog porekla sa zemljom koja ga je proslavila, sagradio prelepo zdanje.
Čuveni most, na Drini ćupriju kod Višegrada, koja predstavlja njegovu zadužbinu sagrađenu daleke 1571. godine. Vekovima odolevajući prirodnim nepogodama izdržao je i nalete ljudskog gneva, zbog čega možemo i poverovati Andriću da će, kao i reka, trajati večno. Ploveći kanjonom od Višegrada do Bajine Bašte smenjuju se gole stene, krečnjačke litice, poneki bor koji niče iz kamena. Na kraju ove plovidbe kod Bajine Bašte očekuje vas najčešća slika sa reke Drine, kućica na steni, koja izranja iz sredine reke. Ovekovečena i fotoaparatom Nacionalne geografije, kućica je postala poznata i zanimljiva turistima širom sveta.
Kako je nastalo jezero?
Brza i silna reka Drina pogodna je i za eksploataciju njenih velikih potencijala. Upravo iz tog razloga ukroćena je izgradnjom brana, a najpoznatija jezera su: Višegradsko, Perućačko i Zvorničko. Hidroelektrana „Zvornik“ pripada Drinsko-Limskim hidroelektranama i prva je hidroelektrana koja je podignuta na reci Drini.
Na 93. kilometru od ušća Drine u Savu, na teritoriji opštine Mali Zvornik, započeti su radovi 1948. godine, a puštena je u rad 1955. godine. Podizanjem brane na ovom delu toka Drine nastalo je veštačko Zvorničko jezero, koje se proteže od Malog Zvornika do Velike Reke u dužini od oko 25km. Dužina brane iznosi negde oko 165m, a visina oko 40m.
Karakteristike jezera
Površina Zvorničkog jezera iznosi približno 8.1 km2, a zapremina vode je oko 90.000.000m3. Najveća dubina jezera je 39m, prosečna dubina je od 5-8m. Kao sto je navedeno, dužina jezera je 25km, najveća širina je oko 3km, dok je najmanja širina svega oko 200m. Zvorničko jezero se nalazi na nadmorskoj visini od 140m. Pritoke jezera čine bujični potoci i rečice, a neke od njih su Drinjača, Jošanica, Velika reka, Boranjska reka.
Brojna veća i manja ostrva i poluostrva koja se nalaze u ovom jezeru, nastala su pod uticajem mnogih erozija i nanosa koje su donele ove pritoke. Pored Zvorničkog jezera prolazi saobraćajnica koja povezuje Beograd sa Bajinom Baštom i na taj način ovaj kraj je dobro povezan i sa Srbijom i sa Bosnom i Hercegovinom.
Sport i manifestacije
Duž čitavog priobalja Zvorničkog jezera nalaze se male uređene ili divlje plaže. Brojni kafići, restorani i vikendice privlače turiste koji žele da svoj odmor provedu van gradske gužve i da uživaju u lepotama okolne prirode ovog prelepog jezera. Plivanje, sunčanje i uživanje u čistom vazduhu i relaksacija u mirnom okruženju samo su neke od aktivnosti koje pruža samo jezero.
Takođe, među najpopularnijim dešavanjima su i vožnja kajaka, čamaca, kanua, a upravo na ovom jezeru se održava i Državno prvenstvo Srbije u kajaku i kanuu na mirnim vodama. Ovaj kraj je izuzetno privlačan za sve koji su naklonjeni uzbuđenju, adrenalinskim avanturama i ekstremnim sportovima. Stoga, veliku atrakciju predstavljaju splavarenje, rafting i plovidba malim čamcima, te svake godine privlače brojne turiste iz čitave Evrope.
U neposrednoj blizini jezera, na reci Drini se već tradicionalno, svake godine, održava Drinska regata. Ova manifestacija koja je poprimila karakter međunarodne organizacije, održava se u avgustu, a njeni organizatori su opština Mali Zvornik i grad Loznica iz Srbije i opština Zvornik iz Republike Srpske. Ukupna dužina spusta iznosi 18km, sa startom u Malom Zvorniku, a završava se na „Žićinoj plaži“ u Banji Koviljači. Na regati se pored spusta, održavaju i brojna sportska i muzička dešavanja.
Ova manifestacija okuplja oko 2000 učesnika kojima su obezbeđene majice, a takođe su obezbeđeni i pokloni za najbolje takmičare. Na ovom jezeru se svake godine u januaru organizuje i plivanje za Bogojavljenski krst.
Lov i ribolov
Najveća manifestacija ovog kraja je „Somovijada“. Kako samo ime kaže, nazvana je po ribi, pa su pecaroši ovde najradije viđeni gosti. Ovaj sportsko-turistički događaj održava se svake godine, zadnjeg vikenda u julu na Zvorničkom jezeru i takođe predstavlja tradiciju u ovom kraju.
Sve veći broj takmičara iz inostranstva omogućio je da „Somovijada“ poprimi međunarodni karakter. Nastala je 1998. godine od strane lokalnih ribolovaca koji su pokušavali da ulove što većeg soma. U cilju što dužeg boravka, kao i što boljeg upoznavanja jezera, takmičari imaju pravo da besplatno, bez dozvole, love bilo koju vrstu ribe, sedam dana pre i posle održavanja ovog događaja. Ribolov se obavlja iz čamaca, koje snabdevaju organizatori ili sami učesnici. Takođe je od 2007. godine, pored svih pratećih sadžaja, organizovano i takmičenje u spravljanju riblje čorbe.
Generalno, Zvorničko jezero je veoma interesantno i privlačno za ribolovce. Veoma je bogato ribom i nije retka pojava da se ulove trofejni primerci soma, štuke, šarana ili amura. Ako je verovati pričama ronilaca koji su istaživali jezero, ovde postoje primerci somova koji teže i više od 100kg. Na levoj strani brane izgrađena je riblja staza, dužine 160m i na taj način se vodi računa o ribi koja ulazi u Drinu iz Dunava i Save.
Što se tiče mesta za ribolov, na ovom jezeru su najpogodnija kod Amajića, Sakara i Čitluka. Priroda ovog kraja pogodna je i za lov, a od divljači ovde se može naići na divlje svinje, zečeve, divlje patke i srne.
Turističke atrakcije (spomenici kulture)
Zbog veštačke promene vodenih tokova, u ovom kraju, u blizini Zvorničkog jezera, postoji čak 19 arheoloških nalazišta iz praistorijskog perioda. U 11 sačuvanih nekropola iz perioda oko 3000. do 500. godine pre nove ere, pronađeni su ostaci tadašnjih kultura. Sa obe strane reke Drine su rasuti ovi lokaliteti, što potvrđuje činjenicu da je oduvek bila veoma pogodna za život.
Zvornička tvrđava– naučnici smatraju da ova tvrđava datira iz prve polovine XIII veka. Izgradnja ovog zdanja pripisuje se Prokletoj Jerini (postoji istoimena legenda), ženi despota Đurđa Brankovića, te se ova tvrđava naziva i Đurđev grad, ali i Jerinin grad. Predstavlja jedan od najstarijih i najvrednijih spomenika ove vrste u ovom kraju i kao takav se može porediti sa Golubačkom tvrđavom, Smederevskom tvrđavom, Petrovaradinom, a neki kažu čak i sa Kalemegdanom. Tvrđava se sastoji iz tri povezana dela i to Donji, Srednji i Gornji grad, a najstariji deo je Srednji grad.
U blizini Ljubovije, južno od Zvorničkog jezera, nalazi se drugi veoma značajan srednjovekovni spomenik – Soko grad. Nastao u srednjovekovnoj Srbiji, imao je ulogu u okupaciji Srbije od strane Turaka i tada je postao jedan od najozloglašenijih mučilišta pravoslavnog stanovništva. Podignut je oko 1520. godine, a Turci su ga napustili 1862. godine.
Na ovom lokalitetu se nalazi vrlo malo ostataka bedema i kula, a na temeljima jedne od kula u samoj tvrđavi podignut je betonski plato, na kome se nalazi veliki krst. Sam Soko grad se nadvija sa strme litice, a ispod nje se nalazi ravno polje, na kome je manastir uz koji je podignuta i nova crkva 1989. godine. Ispred manastira je malo jezero koje nastaje od Sokolske reke i Lazanjskog potoka. Ova tvrđava nalazi se na 20km od Zvorničkog jezera.
U stenovitom brdu, nedaleko od jezera, po nalogu kralja Aleksandra I Karađorđevića, izgrađen je podzemni grad-sklonište. Sagrađen je u obliku lavirinta iskopanog u kamenu, gde je bilo smešteno kraljevo ratno komandno mesto. Gradnja ovog skloništa je počela 1931. godine, a prekinuta je 1934. godine, kada je kralj Aleksandar ubijen u Marseju, tako da je urađeno oko dve trećine skloništa. Grad je korišćen samo jednom, aprila 1941. godine, kada je mladi Petar II Karađorđević tu proveo svoju poslednju noć u Srbiji, pre odlaska u izbeglištvo.
Ovde se mogu videti sobe, sale, kabinet, dvorane, kapela i sve je ovo smešteno pod stenama. Tuneli su u iskopani u obliku časnog krsta, a imaju izlaz i u lagume rimskog grada Ad Drinuma, koji je povezivao obe drinske obale.
Zbog lokaliteta i nalazišta, ovaj region privlači ogromnu pažnju ljubitelja istorijskih spomenika, ali i zaljubljenika u vodene sportove, rekreaciju i pre svega u prelepu prirodu. Zvornicko jezero i zelena Drina su svakako samo neke od atrakcija ovog dela Srbije.