Mediteran je poznat po svojoj drevnoj istoriji, civilizaciji, svetlosti i lepoti. Grčki arhipelag je njen krunski dragulj. Ova ostrva su nagomilana u severoistočnom delu Mediterana, sijajući na suncu. Ima ih preko 3000, a ako obuhvatimo i stenovite hridi, onda broj dostiže 9500, od kojih je 140 naseljeno. Većina njih se nalazi u Egejskom moru koje leži između Grčke i Male Azije. Delos, u centru ovog mora, dom je Apolona, boga svetlosti prema grčkoj mitologiji. Koja ostrva mogu imati više svetlosti od onih u Egeju? Ali ova ostrva nisu jedinstvena samo zbog njihovog sunca i svetlosti.
Tu su i prirodne lepote, čipkasta obala sa svojim sjajnim belim plažama i plavim morem koje tokom leta rashlađuje “meltemi” vetar. Postoje sela koja gledaju na more sa visina, potom tvrđave, crkve i manastiri. Istorija i civilizacija se vraćaju do četiri-pet hiljada godina unazad. Ono što se ne sme izostaviti jesu i jednostavni, dobroćudni stanovnici koji vas pozdravljaju svojim melodičnim glasovima. Sva ostrva su lepa, ali svako ima svoj šarm i istoriju.
Ostrva severnog i istočnog Egeja
Ostrva ovog dela grčkog arhipelaga su pravi biser Egeja, a ima ih 11 glavnih. Tu je i mnoštvo ostrvaca postavljenih jedan ispod drugog u cik-cak liniji, počevši od Kavale, sa završetkom u oblasti Dodekaneze. Nekoliko njih, Lezbos, Hios i Samos pogotovo, su veoma blizu Male Azije – toliko blizu da često možete preko mora videti puteve, kuće i minarete. Najsevernije od ovih ostrva je Tasos, sa svojim uzdignutim borovima nasuprot obalama Makedonije, dok je na jugu Trakije, Samotraka, ostrvo gde je pronađena poznata statua Nika sa Samotrake koja ukrašava muzej Luvr u Parizu.
Još dalje prema jugu su Limnos, ostrvo Hefesta i Agios Efstratios, na sredini Egeja. Sledi Lezbos, veliko zeleno ostrvo sa prelepim zalivima i okamenjenim šumama, a dalje na dole je Hios, ostrvo sa mirisnim drvetom mastike i srednjovekovnim selima. Nasuprot je mali Inuses sa svojim zanosnim plažama, a zatim, dalje, slavna Psara. Južno odatle je divan Samos, ostrvo Pitagore, pokriven šumama sa zaslepljujuće belim, peščanim plažama. Na zapadu je Ikarija, bujno, planinsko ostrvo sa primarnom vrstom lepote, a između Samosa i Ikarije je ostrvce Furni sa svojim piktoresknim ribarskim lukama. Možete ići do Limnosa i Lezbosa avionom iz Atine i Soluna, ali samo iz Atine do Hiosa i Samosa.
Samos – šumovito ostrvo na kome je rođen Pitagora
U tamnim zimskim noćima, kada ribari prolaze nadomak vetrovitih i prostranih padina Kerkisa, najveće planine na Samosu, kažu da mogu videti svetlost na vrhu koja ih kao svetionik vodi sigurnim putem tokom oluje. Kažu čak i da je ta svetlost sam duh Pitagore.
Pitagora je rođen na Samosu, pre skoro 2000 godina, a obogatio je svet svojom filozofijom i matematikom. Još uvek živi u srcima i dušama ribara sa Samosa. Ovo veliko egejsko ostrvo je prekrasno zeleno mesto koje se nalazi na samo dva kilometra od Turske. Pokriveno je belim peščanim plažama, slikovitim selima i ribarskim lukama. Do Samosa, od Atine, možete doći avionom ili trajektom iz Pireja, Kavale, Ikarije, Dodekanezea, Krita i drugih ostrva. Samos leži istočno od Ikarije i udaljeno je 174 nautičke milje od luke Pirej. Ima površinu od 475 km2, obalu dugu 159 km i populaciju od 40.000. Ostrvo je poznato po proizvodnji slatkog muskatnog vina internacionalne reputacije.
Ovo ostrvo, koje je bliže Maloj Aziji od bilo kog drugog grčkog ostrva i čini most između Grčke i Istoka, uspevalo je zbog svoje moći da ostane nezavisno, često i dugo godina, istovremeno cvetajući uprkos bitkama koje su se vodile kako bi ostrvo bilo osvojeno. Da li je to možda jedan od razloga koji je doveo do toga da Samos iznedri toliko genijalnih ljudi i velikih umetnika?
Ostrvo je bilo naseljeno još od 3. milenijuma pre nove ere, što je dokazano nalazištima blizu Pitagorija. Jonjani su došli na Samos oko 1000. god. pre n.e. Hera je bila obožavana na ostrvu još od drevnih vremena; verovalo se da je ona rođena na Samosu. Jonjani su nastavili ovu tradiciju. U 7. veku pre nove ere izgradili su, blizu Pitagorija, poznati Herin hram, na ruševinama prethodnog praistorijskog hrama. Samos je dostigao svoj zenit u periodu kada je njime vladao tiranin Polikrat (532-522 p.n.e.). Tada je Samos izrastao u veliku pomorsku silu i osnovao sopstvene kolonije. Novi tip broda je konstruisan u brodogradilištu na ostrvu (brod sa 50 vesla). Brod nosi ime samaina. Flota sa 100 takvih brodova bila je izuzetno moćna sila za to vreme.
Grad Samos
U slikovitom i zelenom zalivu nalazi se grad i luka Samos. Ovaj grad danas ima 5000 stanovnika. Zove se još i Vati po imenu starog naselja koje je izgrađeno visoko iznad mora. Tada je bilo tu samo nekoliko skladišta blizu luke. Ipak, luka se polako razvijala i postala sladak gradić koji se ujedinio sa naseljem Vati, te je danas glavni grad ostrva.
Kada se iskrcate sa broda i prošetate šetalištem pored vode, sa leve strane ćete naići na veliki Pitagorin trg na kome se nalazi mermerni lav. Dalje, skrenućete levo da biste došli do istorijske crkve Sv. Spiridona i stare zgrade Parlamenta koja je danas Gradska kuća i javna biblioteka. Odmah pored Gradske kuće, nalazi se Arheološki muzej koji čuva arheološke ostatke sa celog ostrva, a najviše iz Herejona. Herejon je starogrčko svetilište Here sa Samosa, koje se nalazi na 6 km od starog grada. To je najveći Hram posvećen Heri na celom svetu i jedan od prvih jonskih hramova (na listi svetske baštine pod zaštitom UNESCO-a).
Blizu Arheološkog muzeja se nalazi autobuska stanica odakle možete uzeti autobus do glavnih sela i plaža na ostrvu. Sa druge strane se nalazi Vizantijski muzej koji čuva prelepu ikonu Hrista, Bogorodice i Raspeća iz 17. veka, kao i stara jevanđelja.
Blizu grada Samosa, možete plivati na plaži Gangos, koja se nalazi 1.5 km severno.
Ekskurzije
Samos-Karlovasi-Pitagorio-Samos (84km). Ova ekskurzija, duga 84 km, zajedno sa plivanjem i pauzom za ručak, može se ostvariti u jednom danu.
Karlovasi. Mesto Karlovasi je udaljeno 33 km od grada Samos. To je drugi najveći grad i luka na ostrvu. Svi brodovi koji idu na Samos prvo zastanu u Karlovasiju. Sastoji se od novog, srednjeg i starog Karlovasija. Veoma je lep gradić, naročito u delu koji pokrivaju zelena brda Agia Trijade sa kućama na kaskadnim padinama i crkvom na vrhu. U Karlovasiju ćete videti stare rezidencije i napuštene fabrike kože. Nekada je u ovom mestu kožarstvo cvetalo, ali danas ima svega nekoliko lakih industrija uglavnom iz oblasti keramičarstva, zidnih dekoracija i tkaonica.
Četiri kilometra od Karlovasija je Potami, jedna od najlepših plaža na Samosu. Šetnja kroz uvale koje se završavaju u moru je veoma opuštajuća.
Iz Karlovasija možete napraviti ekskurziju sa penjanjem, planinarenjem i posetiti planinska sela i predivan manastir na planini Kerkis (1433 m).
Pitagorio. Ovo mesto se nalazi na 71. kilometru od grada Samosa i nekada se zvalo Tigani. To je slikovit turistički centar sa lukom koja je zadržala isti izgled kao u antička vremena. Danas je ispunjena jahtama, malim brodovima i suvenirnicama.
Pitagorio je takođe startna pozicija za mnoge morske ekskurzije i krstarenja. Brodići odavde, kao i iz Samosa, svakodnevno polaze sa Patmos, Agatonisi, Samiopulu i Kušadasi u Turskoj.
Tu se nalazi još jedan Arheološki muzej sa eksponatima koji su pronađeni tokom iskopavanja područja koje okružuje ovo mesto. Pored grada možete posetiti i Kulu Logotetis, koja se nalazi na vrhu brda iznad luke, kao i crkvu Metamorfozis. Potom možete videti ruševine starih zidina i antički teatar. Malo dalje, možete obići i Evpalinos tunel koji je dugačak više od 1km i visok 2 m. Na jednoj strani tunela se nalazi šanac za tekuću vodu. Ovaj tunel koji prolazi kroz planinu i koji je snabdevao drevni grad vodom bio je iskopavan simultano sa obe strane. U jednom trenutku, oba prolaza su se sastala negde na sredini, i kako kažu, bili su na istim visinama. Ovaj tunel se smatra jednim od najvećih arhitektonskih ostvarenja poznatog inženjera iz Megare, Evpalinosa, iz 6. veka pre nove ere.
Pored antičkog teatra se nalazi manastir Panagija Spiliani.
Plaža ovog mesta se nalazi zapadno od luke. A malo dalje ka zapadu je plaža Potokaki.
Pećine blizu Maratokambosa
Veoma blizu mesta Maratokambos, na istoku Kerkisa i svega 3 km od plaže Votsalakija, nalazi se pećina u kojoj se, po predanju, sakrivao Pitagora kada ga je tiranin Polikrat proganjao.
Plaže Samosa
Plaže Samosa su uglavnom šljunkovite, ali nemaju stene i nepristupačne delove, tako da se na njima mogu kupati i deca. Peščane plaže se nalaze u Votsalkiju i oko njega, kao i na istočnom delu Samosa u gradiću Psili Amos.
Izdvojili bismo plažu Camadu koja se nalazi 13 km od glavnog grada. Na ovoj plaži ćete naći puno raskošnog zelenila, mnogo taverni, kafića, a more je čisto i prijatno. Deo ove plaže je nudistički.
Kokari je prostrana plaža, blizu mesta koje se isto zove. Plaža je posuta belim kamenčićima, a more je još više tirkizno. Ima i delova koji su pokriveni peskom. Na ovoj plaži možete iznajmiti ležaljke i suncobrane, možete se osvežiti u restoranima i barovima ili učestvovati u sportovima na vodi.
Pomenuli bismo i plaže Kedros, Kerveli, Posidonio, Mikali, Lemonakija, itd.
