Izdignuta u sred velike Panonske ravnice, usamljena ostrvska planina, koju mnogi nazivaju ogledalom duhovne i kulturne prošlosti, planina netaknute prirode. Rimljani su je nazivali Alma Mons, što u prevodu znači „plodna gora“.
Današnji naziv potiče od starog slovenskog etnonima Frug, što predstavlja sinonim za Franke, tako da je prevod njenog naziva „planina Franaka“. Reč je o Fruškoj gori. Najveći njen deo se nalazi u Vojvodini, tačnije u Sremu, dok mali deo zalazi u istočnu Hrvatsku. Pruža se u pavcu zapad-istok, u dužini od oko 80km i širini oko 15km i predstavlja dominantnu planinu u Panonskoj niziji.
Ima nekoliko značajnih vrhova, od kojih se izdvajaju Stražilovo, Iriški Venac i Veliki Gradac, a najviši vrh je Crveni Čot (539m). Ovo je jedini nacionalni park u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini, dok se u celoj Republici Srbiji nalazi 5 nacionalnih parkova. Nacionalni park „Fruška gora“ osnovan je 1960. godine, a zahvata površinu od oko 25.000ha.
Nalazi se na jugu Panonske nizije, uz desnu obalu Dunava. Nalazi se na teritorijama opština: Sremska Mitrovica, Šid, Inđija, Irig, Bačka Palanka, Beočin, Sremski Karlovci i Petrovaradin. Zbog toga što je sačinjena od stena iz gotovo svih geoloških perioda (Paleozoik, Mezozoik, Neogen, Kvartar), ova planina je zapravo jedinstven fenomen prirode.U koritima brojnih fruškogorskih potoka mogu se naći fosilni ostaci (flore i faune) iz nekadašnjeg Panonskog mora. Njene doline i padine prekrivene su livadama, pašnjacima, žitnim poljima, voćnjacima, vinogradima, gustim listopadnim šumama.
Upravo na Fruškoj gori nalazi se najviše stabala lipove šume u Evropi, a treba pomenuti da ne oskudeva i sa stablima hrasta i bukve. Biljni svet Fruške gore čini oko 1500 vrsta, od kojih je oko 40 pod strogom zaštitom države.
Zanimljivo je da se ovde može naći preko 30 vrsta orhideja. Sto se tiče faune, na ovoj planini, oko 14 vrsta se nalazi na Svetskoj crvenoj listi ugroženih vrsta, među kojima su najugroženiji šareni daždevnjak i šarka. Oko 130 vrsta ptica ima stanište na Fruškoj gori, od kojih je napoznatiji orao krstaš, koji je ujedno i najugroženija vrsta sa Svetske crvene liste, a ovo je njegovo jedino prirodno stanište u Srbiji. Pored ovih životinja, Frušku goru nastanjuju i srna, jelen, zec, divlja mačka, divlja svinja, lasica i mnoge druge.
Manastiri
Fruška gora se ne izdvaja samo po svojim prirodnim lepotama već i po onome što može da ispriča, pruži i dočara.
Jedinstvena priča koja dočarava ovu planinu u njenom najlepšem svetlu je priča o njenim manastirima. Svaki od ovih manastira je poseban i predstavlja priču za sebe. Na ovom prostoru je izgrađeno 35 pravoslavnih manastira, a od toga je sačuvano 17, dok su 2 sagrađena u skorije vreme. Na osnovu podataka koji se mogu naći u istorijskim spisima, većina manastira je nastala u periodu od XV do XVIII veka. Nalaze se na području koje obuhvata regiju od 50km dužine i 10km širine.
U narodu je ovo područje poznato kao „srpska Sveta gora“ ili „srpski Atos“. Kako bi nastavili kult stare Nemanjićke države, ove manastire je podizala despotska porodica Brankovića. Danas ovi objekti imaju veliki verski, kulturni i istorijski zančaj, a nekada su predstavljali oslonac političkog i duhovnog života Srba. Skupina ovih istorijskih znamenitosti kao predlog se našla na listi svetske baštine UNESKO-a. U blizini većine manastira obično se nalazi izvor i manastirsko naselje.
Nekolicina ovih zdanja je pljačkana, rušena, napuštana, a neka su ozbiljno stradala tokom Drugog svetskog rata, pa čak i za vreme NATO bombardovanja. Manastiri pripadaju Eparhiji sremskoj Srpske pravoslavne crkve.
Manastir Petkovica
Ovaj ženski manastir zajedno sa Crkvom Svete Petke nalazi se nedaleko od sela Šišatovac, na jugozapadnim padinama Fruške gore. Veruje se da je ovaj manastir izgradila udovica poslednjeg srpskog despota Stefana Štiljanovića, Jelena Štiljanović u XVI veku. Posvećen je Sv.Petki Paraskevi. Više puta razaran tokom svoje dugačke istorije, najviše u Drugom svetskom ratu, kada je stradao ikonostas sa 26 ikona, dok je rezbareni krst bio sačuvan i prenet u muzej Srema. Njegova obnova je krenula 50-ih godina prošlog veka. Crkva je uglavnom zadržala prvobitni izgled, a pored nje se ovde nalaze i rustični kameni bunar, ozidani izvor pijaće vode kao i ribnjak.
Krušedol
Manastir Krušedol se nalazi blizu varošice Irig, u ataru sela Krušedol. Ušuškan među stablima kestena, njegovo dvorište krasi i mali đeram (poluga za vađenje vode iz bunara). Dvorište je ukrašeno raznobojnim cvećem i starinskim detaljima, a sam hram je sa sve četiri strane okružen konacima. Posvećen je Blagovestima Presvete Bogorodice, a smatra se da je izgradnju započeo despot Đorđe Branković i predstavlja zadužbinu ove despotske porodice, a to je bila poslednja srpska despotska porodica u Sremu. Izgradnja je započeta početkom XVI veka i trajala je oko 50 godina.
Ovaj manastir je bio jedan od najznačajnijih zbog brojnih relikvija, čuvenog ikonostasa, kao i bogate istorijske riznice. Danas pažnju privlači kao mauzolej, naime, ovde su sahranjeni patrijarh Arsenije III Čarnojević, kralj Milan Obrenović, kneginja Ljubica Obrenović, porodica Đorđa Brankovića i mnoge druge ličnosti vezane sa srpsku istoriju. Tokom Drugog svetskog rata, ovaj manastir nije značajnije oštećen, ali je njegova bogata riznica opljačkana.
Privina glava
Ovaj manastir se nalazi u najzapadnijem delu Fruške gore, oko 5km od Šida, a pored istoimenog sela Privina glava. U pitanju je ženski manastir, čija je crkva posvećena Svetim arhanđelima Mihailu i Gavrilu. Njegov kompleks sastoji se od devet različitih objekata opasanih visokim zidinama. Većina je izgrađena u poslednjih 20 godina. Dve legende se vezuju za nastanak ovog manastira. Na osnovu jedne, u XV veku sagradio ga je Vuk Branković. Nakon što su graditelji, kojima je dat novac za njegovu gradnju, pobegli, uhvaćeni su i ubijeni na tom mestu.
Otuda i naziv Privina glava („prebijena glava“). Na osnovu druge legende, zemljoposednik Priv podigao je crkvu u XII veku. U riznici se čuvala sve do XVII veka, jedna od najraskošnijih i najznačajnijih srpskih srednjovekovnih knjiga, Minhenski psaltir. Nije pretrpeo veća razaranja u Drugom svetskom ratu.
Mala Remeta
Smešten je na južnom delu Fruške gore kraj istoimenog sela. Naziv ovog ženskog manastira znači Mala pustinja, a nazivaju ga još i Remetsko ili Remetica. Crkva ovog manastira posvećena je Bogorodičinom pokrovu, a veruje se da je manastir osnovao kralj Dragutin najverovatnije sredinom XIII veka. Zanimljivo je da je manastirska crkva građena bez baroknih uticaja i stoga je primer srpsko-vizantijskog stila arhitekture. Krajem XVII veka manastir su obnovili izbegli monasi manastira Rača na Drini. U Drugom svetskom ratu je stradao konak, kao i manastirska biblioteka.
Kuveždin
Manastir Kuveždin se nalazi u blizini mesta Divoš, na jugozapadnim obroncima Fruške gore. Ovaj manastir je imao veoma bogatu riznicu i velika imanja, a pod njegovom upravom su bili i obližnji manastiri Divša i Petkovica. Veruje se da je poslednji srpski despot Stefan Štiljanović osnovao ovaj manastir u XVI veku, a posvećen je Svetom Savi i Stefanu Nemanji. Kompleks čine crkva sa zvonikom i konaci.
Posle Prvog svetskog rata postao je ženski manastir. Razoren je tokom Drugog svetskog rata, dugo je bio pust, a 1990. godine je stavljen pod zaštitu spomenika kulture. Danas je ovaj manastir u procesu obnove.
Vrdnik
Poznat je i pod nazivom Mala Ravanica i jedan je od najznačajnijih na Fruškoj gori. Nalazi se u mestu Vrdnik, poznatom banjskom centru, i jedini je manastir koji se nalazi u naseljenom mestu. Malo toga se znalo o ovom manastiru, sve dok ga, bežeći od Turaka tokom Velike seobe Srba, nisu naselili monasi manastira Ravanica. Veruje se da je podignut u XVI veku, a njegova crkva je posvećena Vaznesenju Hristovom.
Zanimljivo je da su mošti kneza Lazara, pre nego što su prenete u Sabornu crkvu u Beogradu, ležale ovde sve do 1942. godine. Konaci ovog manastira su jedni od najlepših, zahvaljujući monahinjama koje ih održavaju. Riznica je opljačkana tokom Drugog svetskog rata, dok manastir nije značajnije oštećen.
Vranjaš
2011.godine između sela Grgurevci i Manđelos, postavljeni su temelji ovom najmlađem fruškogorskom manastiru. Posvećen je Svetom Vasiliju Ostroškom i svojom arhitekturom se razlikuje od ostalih, što ga čini posebnim. U izgradnji su konaci ovog manastira.
Grgeteg
Nedaleko od istoimenog mesta, nalazi se ovaj ženski manastir. Veruje se da je manastir i Crkvu Svetog Nikole osnovao Zmaj Ognjeni Vuk u čast svog slepog oca u XV veku. Ikonostas je 1902. godine naslikao Uroš Predić, a pored njega tu je i ikona Trojeručica, zbog koje ovaj manastir posećuju brojni hodočasnici. Nekada su u sklopu ovog zdanja bila četiri mlina, 9 vodenica, vinogradi, livade i oranice. U blizini se nalazi arheološko nalazište od velikog značaja. Iako teško oštećen u Drugom svetskom ratu, danas njegov kompleks čine crkva, konaci i ekonomske zgrade.
Velika Remeta
Manastir koji pripada opštini Irig i nalazi se nedaleko od naselja Velika Remeta. Prema verovanju, zadužbina je kralja Dragutina sa kraja XIII veka, iako se prvi put zvanično pominje u spisima iz XVI veka. Ovaj muški manastir je posvećen Svetom Dimitriju. Karakterističan je po tome što se sa središta izdiže najviši zvonik u Sremu, visok oko 39m. Sa leve strane poseda nalazi se mini etno-selo sa nekoliko brvnara, kao i letnjikovac.
Sa desne strane je sagrađena replika Vitlejemske pećine i brdo Sion sa kapelom. U blizini je izvor Ubavac, poznat po vodi koja poboljšava vid. Spaljen je u toku Drugog svetskog rata, a riznica opljačkana.
Rakovac
U podnožju severnog dela Fruške gore nalazi se ovaj ženski manastir, u blizini sela Rakovac. Prema predanju, izgradio ga je veliki komornik (sluga, činovnik) despota Jovana Brankovića, izvesni Raka, krajem XV veka i to na mestu gde je ubio jelena. Zbogg svog greha obećao je da će ovde sagraditi manastir. Veliki konaci, koji ga opasuju, sakrivaju ovaj manastir od posetilaca. Više puta razaran i pljačkan, ovaj manastir je tokom istorije dosta puta menjao svoju arhitekturu.
Pre Drugog svetskog rata iza konaka su se nalazili kupola i visoki barokni zvonik. Zvonik je porušen jer se u njemu nalazila partizanska štamparija, a i ostali njegovi delovi su pretrpeli velika oštećenja. Kupola je kasnije renovirana u stilu sličnom romaničkom, al zvonik nikada nije povratio nekadašnji sjaj.
Beočin
Na severnoj strani Fruške gore, u neposrednoj blizini sela Beočin, nalazi se ovaj manastir. Podaci o tome kada je izgrađen su nepoznati, ali se zna da se spominje u pojedinim spisima iz XVI veka. Manastirska crvka ovog ženskog manastira posvećena je Vaznesenju Hristovom. Ljuti potok i park koji je napravila grupa francuskih baštovana (replika Versajskog parka) krase ovaj manastir.
Oštećen i napušten za vreme Austro-Turskih ratova, obnovljen je od strane kaluđera koji su izbegli iz manastira Rače. Opustošen za vreme Drugog svetskog rata, ali za razliku od drugih manastira ovog kraja, građevine su ostale netaknute. U blizini se nalazi izletište Brankovac, do koga se može doći putem koji vodi kroz šumu.
Bešenovo
Nalazi se na samom kraju sela Bešenovački Prnjavor. U toku Drugog svetskog rata, veoma teško je oštećen, ostavši bez nekih zidova i cele krovne konstrukcije. Kako je i cigla vremenom odnošena, od ovog manastira je ostao samo temelj. Pod lipom koja je stara oko 300 godina, na mestu gde je stajao manastir, sada se nalazi skromna kapelica.
Prvobitno zdanje osnovao je, krajem XIII veka, kralj Dragutin i posvećen je Svetim arhanđelima Mihailu i Gavrilu. 2013. godine je počela rekonstrukcija ovog manastira. U blizini se nalazi jezero Beli Kamen (Bešenovačko jezero).
Šišatovac
Na južnim padinama zapadnog dela Fruške gore, u blizini istoimenog sela i izvora potočića Remete, nalazi se ovaj manastir. Zbog toga mu je prvobitni naziv bio Remetica ili Remetski manastir. Njegov nastanak se vezuje za monahe koji su iz manastira Žiča tu pobegli od Turaka 1520. godine. Crkvu koju su tu zatekli su srušili i podigli su novu posvećenu rođenju Bogorodice. Više puta rušena i obnavljana, svoj konačni izgled dobila je krajem XVIII veka.
Konak, manastirska crkva, kapela pored groblja smeštena na brdašcetu, dvorište u obliku lavirinta ukrašeno raznim vrstama cveća i drveća, čine ovaj manastirski kompleks. Za vreme Drugog svetskog rata, ovaj manastir je bio poprilično oštećen, a dragocenosti i manastirska biblioteka su opljačkane.
Jazak
Smešten između dva brda na padinama Fruške gore, kod istoimenog mesta, dobio je naziv zbog jazbine u kojoj se nalazi, dok po mišljenju nekih negov naziv ima arapsko poreklo. Veruje se da ga je sagradio despot Jovan Branković krajem XV veka. Zanimljivo je da su mošti Uroša Nejakog za vreme Velike seobe Srba prenete u stari Jazak.
Zbog toga je njegov ugled porastao, pa je sagrađen nov i veći u XVIII veku. Posvećen je Svetoj Trojici, a ističe se po blagom uticaju baroka i islamske arhitekture na fasadi, kao i po bogatom ikonostasu. Deo moštiju Svete Anastasije Rimljanke se nalazi u ovom manastiru, a u dvorištu je izvor posvećen ovoj svetici. Nakon velikih oštećenja tokom Drugog svetskog rata, ovaj ženski manastir je renoviran.
Đipša
Naziva se još i Divša, ovaj manastir je smešten na zapadnim obroncima Fruške gore. Po nekim verovanjima, ovaj ženski manastir je podigao despot Jovan Branković krajem XV veka. Pored manastira je crkva posvećena Svetom Nikoli.
Zbog velike udaljenosti od naseljenih mesta, oduvek je bio siromašan, te nije privlačio pažnju Turaka. Kao i ostali manastiri, tokom Drugog svetskog manastira je bio pljačkan, a čak i miniran, tako da je kupola crkve delimično srušena, a zvonik teško oštećen.
Staro Hopovo
U istočnom delu Fruške gore, 2km udaljen od manastira Novo Hopovo, smešten je ovaj manastir. Na sonovu predanja osnovan je od strane despota Đorđa Brankovića krajem XV veka. Uz manastir se nalazi crkva posvećena Sv. Pantelejmonu.
Ovaj muški manastir, okružen borovom šumom, jedan je od najmanjih na Fruškoj gori i često se naziva Stari manastir. Stara crkva, sagrađena od drveta, je stradala od zemljotresa sredinom XVIII veka, a na tom mestu niče današnja crkva. Manastirska crkva je bila delimično oštećena, konak srušen, a ikonostas jednim delom izgoreo, sve za vreme Drugog svetskog rata. U blizini se nalazi izvor Staro Hopovo, kao i Sumporni izvor.
Novo Hopovo
Nedaleko od Iriga, na južnim obroncima Fruške gore, svega stotinak metara udaljen od magistralnog puta Ruma-Novi Sad, nalazi se ovaj manastir. Ovo ga čini jednim od najpristupačnijih fruškogorskih manastira. Po svojoj arhitekturi, istoriji, prosvetnoj ulozi, bogatim verskim, kulturnim i političkim događajima, ovaj manastir zajedno sa Krušedolom je jedan od najznačajnijih u Srbiji. Smatra se da je ovo prva zadužbina Đurađa Brankovića sa početka XVI veka. Tu je i crkva posvećena Sv. Nikoli.
Više vekova Srbi iz Beograda su dolazili u ovaj manastir kako bi naučili da čitaju i pišu, a Dositej Obradović je ovde proveo oko 3 godine kao monah. Manastirska biblioteka i arhiv su stradali u požarima, dok su zvonik i sam manastir pretrpeli znatna oštećenja. Danas se u sklopu ovog muškog manastira nalaze crkva, konaci, ekonomske zgrade i zid koji ih okružuje. U blizini se nalazi malo manastirsko jezero.
Beraskovo
U opštini Šid, kraj istoimenog sela, smešten je ovaj ženski manastir, izgrađen u čast Svete Petke Trnovske. Ovaj hram je proglašen manastirom na dan crkvene slave (8. avgust) 2008. godine, a crkva je nastala u drugoj polovini XIX veka.
U sklopu manastira bila je podignuta crkva brvnara, kraj lekovitog izvora, oko koje se okupljao narod pristigao iz svih krajeva. Ova brvnara je kasnije izgorela, a ostao je natpis uklesan na ploči od strane jednog Dubrovčanina, koji se izlečio od teške bolesti, zahvaljujući ovoj lekovitoj vodi.
Izleti
Još dosta toga ima da se kaže o Fruškogorskim manastirima. Ukoliko neko želi da čuje neku dodatnu tajnu koju čuvaju ovi manastiri i da se uveri u njihovu lepotu, mistiku kao i da oseti duhivni mir kada kroči na manastirski posed, to može da učini putem izleta koji su u ponudi brojnih agencija.
Cene izleta se kreću od 1000-2000din u zavisnosti od temina, broja manastira koji se obilaze a i akcija koje agencije nude. Pored obilaska manastira, na raspolaganju su vam i brojna fruskogorska izletišta, ako želite da kampujete sa društvom, provedete porodični vikend u prirodnom okruženju ili samo da uživate u čarima ove planinske lepotice. Izletišta su većinom uređena i u ponudi imaju ugostiteljske objekte, kulturne spomenike itd. Neka od njih su: Stražilovo, Iriški Venac, Brankovac, Kraljev izvor, Ciganski logor i mnogi drugi. Svakako, Fruška gora je pravi raj za svakog posetioca.
