Sićevačka klisura je jedan deo kanjona reke Nišave i nalazi se na jugu Srbije, na vrlo važnom saobraćajnom pravcu koji spaja Bugarsku i Srbiju, odnosno dva velika grada Sofiju i Niš.
Ova vrlo impozantna klisura je dugačka 17 km i veoma je blizu Niša, na svega 14 km udaljenosti.
Lepa reka Nišava je prosekla južne delove Svrljiških planina i severne padine Suve planine, pa je na tom mestu stvorila izuzetnu prirodnu lepotu koja pruža niz mogućnosti svima onima koji uživaju u čarima planinarenja, alpinizma, raftinga i paraglajdinga.
Svako ko želi da obiđe Sićevačku klisuru, trebalo bi da se zaputi magistralnim međunarodnim putem Niš-Sofija i da produži 14 km od centra Niša.
Oni koji dolaze gradskim prevozom, mogu uhvatiti lokalni autobus sa brojem 18 na stanici koja se nalazi odmah pored glavne niške autobuske stanice. Ovaj autobus vozi iz Niša do sela Sićevo.
Selo Sićevo u istoimenoj klisuri
Sićevo je selo po kome je klisura o kojoj je reč dobila ime. Ovo selo se nalazi na području opštine Niška Banja u okviru veće opštine Niš. Selo Sićevo je zbijeno naselje koje se prostire na padinama i dolinama Svrljiških planina i to uglavnom sa desne strane reke Nišave.
Ovo selo je zapravo smešteno na samom početku Sićevačke klisure. Ovde se ljudi bave stočarstvom, ratarstvom, voćarstvom i vinogradarstvom.
U okolini Sićeva, više sa leve strane magistrale, poređala su se naselja poput Šutevca, Mečeg dola, Kutleša, Crvenice, Kuline i Kusače. Jedan od najvrednijih objekata na ovom potezu jeste stari manastir pod imenom Manastir Svete Bogorodice koji mnogi jednostavno nazivaju Sićevo.
Manastir je značajan zbog toga što se u njemu nalaze divne freske koje na najbolji način prikazuju freskoslikarstvo iz druge polovine 17. veka. U to vreme je radila slikarska škola patrijarha Pajsija koju odlikuju vrlo rustični koloriti i nespretni crteži.
Iz ovog razloga, manastir se smatra vrlo značajnim spomenikom kulture, pa je pod zaštitom države.
Nije do kraja sigurno kada je ovaj manastir nastao, ali se pretpostavlja da je to bilo još u 13. veku. Predanje kaže da je Sveti Sava išavši u Carigrad 1234. godine, svratio da se osveži, te popio seosko vino i blagosiljao ga.
Selo Sićevo je tokom vremena i pod pritiskom istorijskih okolnosti raseljeno, a ono što je danas poznato kao naselje verovatno je nastalo negde na početku 18. veka kada su ljudi u zbegovima tvorili manja naselja.
Zna se da pored Prištine na Kosovu postoji selo Sićevo, kao i pored Kline, pa je moguće da je tokom Velike seobe Srba 1690. godine, ovo selo nastalo zahvaljujući izbeglim stanovnicima kosovskih Sićeva.
Kako se selo nalazi u klisuri, jasno je da je oduvek imalo vrlo značajni položaj jer je klisura strateški važna spojnica između Azije i Evrope. Još je u rimsko doba ovuda prolazio “via militaris”, a nešto kasnije i “carigradski drum”.
Današnji auto-put E75 je važna raskrsnica između Mediterana i Crnomorskog regiona.
Ostaci i tragovi materijalne kulture Sićevačke klisure se prate još od praistorijskog perioda, a zatim preko rimskog, vizantijskog, osmanskog sve do savremenog doba.
Krajem 19. veka u ovom kraju je nikla pruga, a u 20. veku i asfaltirani put. Zbog toga su ovuda prolazili i za sobom ostavljali pisane tragove mnogi značajni umetnici, istoričari i putopisci.
Vajarsko delo prirode – Sićevačka klisura (legende i lepote iz minulih vekova)
Sićevačku klisuru vole ponekad da nazovu i srpskom Kapadokijom zbog izvanrednih figura koje je napravila priroda, odnosno erozija. Kao što smo već spomenuli, priča kaže da je ovuda u svoje zemaljsko vreme prolazio Sveti Sava.
Išao je liticama klisure, pa se umorio i zastao da potraži osveženje u vinogradarskom selu.
Od jedne meštanke je zatražio malo vode, a ona mu je odvratila da ima samo vina i ponudila ga punim vrčem. Sava, zahvalan i oduševljen vinom, blagoslovio ga je, a sa vinom i sve meštane sela i čitav kraj.
Kada je pošla povorka za Arsenijem Čarnojevićem, mnogi ljudi su iz ovog starog sela Sićeva krenuli na sever, a u zapustelo selo su došli zbegovi sa Kosova među kojima su bili tamošnji vinogradari koji su obnovili tradiciju.
Mnogo kasnije, na početku 20. veka, velika srpska slikarka Nadežda Petrović, odlučila je da u Sićevu organizuje jednu od prvih likovnih kolonija međunarodnog tipa u Srbiji. Za ovaj kraj se odlučila zbog izuzetnih pejzaža koji su postali vidljivi krajem 19. veka nakon izgradnje pruge.
Ovuda je prolazio “Orijent ekspres”, a putnici su se oduševljavali vertikalnim liticama Kusače, Ječave i fantastičnim stenama i figurama koje su izvajale kiše i vetrovi.
Iznad desne obale Nišave stoji čudesna litica sa koje se u daljini vidi tzv. Kolo kamen. To je prirodni prsten koga su napravile stene i koji podseća na neku krunu koja krasi sam vrh litice.
Pored litice su raštrkane kule od kamena i pećine u kojima su nekada bile isposnice i jazbine hajduka. Na putu ka poznatoj pećini Ječava, nalazi se vertikalna litica na kojoj je priroda uklesala lik Bogorodice.
Ulaz u pećinu je veliki i pravougaonog oblika i visok je nekih tridesetak metara. Izgleda zaista impresivno.
Položaj i geografske karakteristike Sićevačke klisure
Kao što pomenusmo na početku, Sićevačka klisura se nalazi na jugu i istoku Srbije, odmah pored magistrale koja vodi iz Beograda, ka Nišu, Sofiji i Istanbulu. Drugačije se ova magistrala naziva i nišavsko-marička magistrala.
Klisura je sastavni deo doline reke Nišave koja je usecala svoj vodeni tok u mase stena Svrljiških planina i Suve planine. Ako se pogleda nizvodno niz Nišavu, klisura kreće od mesta Prosek, da bi uzvodno došla do sela Dolac. Ukupna dužina joj je 17 km, mada se negde navodi i dužina od 15.9 km. Sićevačkom klisurom su spojene Belopalanačka i Niška kotlina.
Geografski gledano, klisura se može podeliti na dva dela – gornji i donji. Svaki deo ponaosob ima svoje karakteristike i osobenosti. Donji deo se zove Ostrovička klisura i ide od mesta Prosek, pa sve do Ostrovice.
Ovaj deo ima široke i blage padine. Gornji deo se zove Crnčansko-gradištanski kanjon, ide od Ostrovice do Dolaca i vrlo je uzan.
Viši delovi Niške kotline imaju sve karakteristike krasa. Na jugoistočnom delu je primetljiva tektonska izlomljenost koja je i dovela do toga da se odigrava proces krasifikacije mase koja je po poreklu krečnjačka.
Ako se posmatra istočna granica ovog predela, primećuje se vrlo velika oblast koja nosi ime Kunovička površ. Tačno na prostoru Sićevačke klisure, ova površ čini jednu zasebnu morfotektonsku celinu kroz koju se Nišava useca i tvori klisuru.
Na jugu, klisura pravi graničnu liniju Svrljiških planina, dok je na severu ona graničnik Suve planine.
Ako bi se posmatrale reke probojnice u Srbiji, moglo bi se reći da je ova klisura koju je Nišava napravila, zapravo druga po svojoj dužini, odmah posle Đerdapske klisure.
Najuži deo Sićevačke klisure je tzv. Gradiški kanjon. Tu je klisura duboka od 260 do 360 metara.
Ostrovička kotlina deli klisuru na donji i gornji deo. Donji deo je klisurasti, a gornji je kanjonski.
Ovaj drugi je dugačak 7 km. Prostire se između Pleša i Oblika. Sa leve strane Oblik je visok 901 m, a sa desne strane Pleša ima visinu od 1327 m.
Odmah na ulazu, tačno ispod mesta Gradište, dubina kanjona iznosi 260 m. Tamo gde se kanjon završava, dakle na izlazu, visina iznosi 360 m i tu je smešten manastir Sveta Petka Iverica.
Početni deo klisure se još zove i Kusača. Ovaj deo ima dužinu od 5.4 km. Kreće od betonskog mosta na reci Nišavi kod mesta Prosek i ide sve do sela Sićeva gde se nalazi betonska brana električne centrale.
Čitava Kusača je pokrivena lipama, grabovima i hrastovima, a u samom centru, na Petrovoj livadi, počiva divan manastirski kompleks (Sveta Bogorodica) oko koga se prostiru livade i vinogradi.
Na severnoj strani ima nižih predela koji su pošumljeni ili pod vinovom lozom, a viši predeli su nepošumljeni i goli i tu je veliko brdo od 596 m pod imenom Ječava. Negde od 70-ih godina prošlog veka na ovom potezu su počele da niču vikendice i ugostiteljski objekti.
Tamo gde se prvi i drugi deo klisure spajaju i gde se uži deo korita reke Nišave širi, odmah ispod Sićeva, nikla je brana. Ova brana na Nišavi je napravljena 1922. godine i pomogla je da se deo vodenog toka skrene u jedan kanal koji dalje vodi ka turbinama hidrocentrale.
Hidrocentrala je napravljena 1931. godine.
Od brane kreće drugi deo klisure. Ovaj deo se naziva Selište i širi se sve do sela Ostorvica, odnosno do tačke koja se naziva Banjica. Dužina ovog drugog dela iznosi 3 km. Na njemu je zasađeno retko rastinje.
Na levoj strani reke se izdiže kanjon do 300 m visine. Ovaj kanjon ili brdo Konjarnik kako se još zove je vrlo strm i ima nagib od 80 stepeni, pa zato preko njega idu samo kozje stazice.
Na desnoj obali ili na Dračju, predeli su i strmi i kameniti, ali ne toliko kao na Konjarniku. Ovuda ide železnička pruga i put i prostire se divna panorama.
Zaštićeni Park prirode “Sićevačka klisura”
Sićevačka klisura je srpsko prirodno dobro koje je od velikog značaja za nas. Ova klisura je svrstana u drugu kategoriju zaštite zbog toga što poseduje vrlo neobičnu biološku raznovrsnost i zbog toga što na ovom prostoru živi ogroman broj retkih, reliktnih, endemičnih i endemoreliktnih vrsta životinja i biljaka.
Zaštićeni Park prirode Sićevačka klisura zahvata ukupnu površinu od 7746 hektara na teritorijama opština Niš i Bela Palanka.
Veći deo Parka je pod režimom zaštite 3. stepena, dok su pod režimom zaštite 2. stepena lokaliteti Vis-Kusača i Gradištanski kanjon.
Kako se može uživati u Sićevačkoj klisuri?
Posetu ovom daru prirode možete osmisliti na više načina u zavisnosti od vaših želja i sklonosti.
Pre svega, u Sićevačkoj klisuri možete uživati u šetnji i planinarenju.
Imaćete prilike da svedočite izuzetnom pogledu na pejzaž koji osvaja dušu.
U samom selu Sićevu možete da upražnjavate seoski i vinski turizam, a svi oni koji vole sport, mogu da se bave raftingom i paraglajdingom.
