1975. godine je, na planini Tari, tačnije u granicama Nacionalnog parka ,,Tara”, započeto pregrađivanje reke Beli Rzav i podizanja brane u zaseoku Đurići, i to kraja 1983. godine je oformljeno novo veštačko jezero – Zaovinsko jezero.
Inače, iz ptičije perspektive, Zaovinsko jezero ima oblik zmaja. Zaovinsko jezero je dobilo naziv po obližnjem mestu Zaovine, a, pored Belog Rzava, vodom se snabdeva i iz potoka Konjska reka.
Zaovinsko jezero se prostire na površini od 4.3 km2, a maksimalna dužina iznosi 4.1 km, dok je najveća ikada zabeležena dubina iznosila 110 m.
S obzirom na česte oscilacije, nivo vode u Zaovinskom jezeru nikada nije isti, a, oko njega, postoji još 4 manja jezera, iz kojih se, sistemom spojenih sudova, voda pretače iz manjih u veliko jezero i obratno.
Samo jezero je okruženo brojnim visokim šumama i čistim pašnjacima, te se time stvara idilična atmosfera, u kojoj mogu uživati svi posetioci željni da aktiviraju sva svoja čula i poboljšaju stanje svog duha.
Zaovinsko jezero je cevovodom povezano sa hidroelektranom ,,Bajina Bašta”, koja se nalazi u Perućcu. U slučaju presušivanja, ili velikog vodostaja reke Drine, kojom se hidroelektrana ,,Bajina Bašta” i napaja, Zaovinsko jezero se prazni i pokreće turbine hidroelektrane ,,Bajina Bašta”.
S obzirom na to da je između Zaovinskog jezera i hidroelektrane ,,Bajina Bašta” instaliran vertikalni cevovod, voda može ići u oba pravca. Zbog toga, kada dođe do porasta nivoa vode ili, još gore, plavljenja, voda počinje da se pumpa vertikalno i odlazi u Zaovinsko jezero.
Voda u Zaovinskom jezeru je izuzetno čista i, nakon što prođe kroz pogone za preradu, koristi se i za piće. Zbog velike čistoće, u Zaovinskom jezeru se uzgajaju i pastrmke.
Istorija
Pošto je tokom letnje sezone često dolazilo do presušivanja reke Drine, koja je inače i napajala hidroelektranu ,,Bajina Bašta”, vlasti su donele odluku da na nadmorskoj visini od 881.5 m, kod vrha Krk na Tari, oforme akumulaciono veštačko jezero.
Tako je 1975. godine započeto sa podizanjem brane i ograđivanjem reke Beli Rzav. Ipak, na mestu na kom se sada nalazi Zaovinsko jezero, je u to vreme postojao i veliki broj kuća i lokalnih ustanova, čiji se temelji i danas mogu videti u danima kada nivo vode u Zaovinskom jezeru opadne.
Iako je, zbog potapanja već postojećih objekata, u cilju osavremenjavanja lokalnog stanovništva, na sadašnjim obalama Zaovinskog jezera odmah izgrađena nova moderna škola, dom kulture, centar sela i uvedena je struja, stanovnici Tare su masovno počeli da napuštaju teritoriju Tare i odlaze u veće obližnje gradove, kako bi radili u fabrikama i napustili svoje domove.
Sada, skoro 30 godina kasnije, sve je više stanovnika koji su još ranije napustili svoja ognjišta, pa se sada vraćaju nazad na svoju inicijalnu teritoriju.
Obala
Obala Zaovinskog jezera još uvek nije dovoljno sređena i prilagođena posetiocima.
Ipak, to ne sprečava one koji ga posete da rado odu i kupaju se u jezeru.
Turizam
Iako poseduje veliki turistički potencijal, turizam kao privredna grana još uvek nije dovoljno razvijen.
Ipak, pored prelepe i čiste vode u jezeru, u kojoj sezonski uživa veliki broj kupača, i božanstvene netaknute prirode, postoji još nekoliko značajnih tački na Zaovinskom jezeru koje vredi pogledati i zapamtiti.
Prva od njih se nalazi u blizini nasute brane i to je mesto na kom je srpski botaničar i lekar Josif Pančić otkrio prvi primerak drveta, vrste smrče, koja je dobila naziv po njemu – Pančićeva omorika.
Osim toga, u blizini Zaovinskog jezera se nalazi i srednjovekovno utvrđenje Grad, koje odiše duhom starijih vremena.
S obzirom na veliki potencijal za razvoj turizma, koji bi, po svemu sudeći, bio i primarna grana lokalaca, polako je započeto sa izgradnjom smeštajnih objekata u njegovoj okolini, koji odišu etno stilom, te time svi gosti zaista i stiču utisak da se nalaze u dalekoj netaknutoj prirodi.
Ribolov
Iako nije toliko sveukupno turistički razrađeno, Zaovinsko jezero je pokazalo veliki uspeh kada se radi o ribolovu.
U ovom jezeru se inače gaji čak 37 različitih vrsti riba, od kojih su najpoznatije, već pomenuta, pastrmka, a zatim i štuka, šaran i som, te je, iz tog razloga, Zaovinsko jezero jedna od najpopularnijih destinacija među ljubiteljima ovog rekreativnog sporta.
Biljni svet
Polovina zabeleženih biljnih vrsta na planini Tari je zabeleženo baš u predelu Zaovinskog jezera.
To je otprilike 15% flore celokupne površine Srbije. Da budemo precizniji, na Zaovinskom jezeru je izbrojeno oko 600 različitih vrsta biljaka, od toga:
-55 biljnih vrsti se nalazi na preliminarnoj Crvenoj listi flore Srbije, koja predstavlja alarmantnu listu zbog visokog rizika od potpunog iščezavanja biljnih vrsta koje se nalaze na ovoj listi;
-25 biljnih vrsti pripada grupi od 330 međunarodno značajnih biljaka koje žive na teritoriji Srbije;
-15 vrsta je zaštićeno kao prirodne retkosti. To su, na primer, Pančićeva pojska mlečika, runolist i Nikolićeva kandilka, kao i predstavnici familije Orchidaceae, odnosno orhideja, za koje je na usvajanje dat predlog da budu uvrštene na listu Uredbe o zaštiti prirodnih retkosti.
Smeštaj
U okolini Zaovinskog jezera se izgradio veliki broj smeštajnih objekata, koji zadovoljavaju sve potrebe gostiju i posetilaca Zaovinskog jezera. Među najpopularnijim smeštajnim objektima su:
Vikendica ,,Suza”
Vikendica ,,Suza” se nalazi u mestu Jezdići, odmah iznad Zaovinskog jezera. To je zapravo jedna niska, dvosobna vikendica, veoma karakterističnog špicastog niskog krova, specifičnog za arhitekturu sa kraja 19. i početka 20. veka.
Okružena je prostranim dvorištem, na kom se nalazi i parking za goste vikendice ,,Suza”, a oko dvorišta se nalaze i staze za pešačenje, dok je u blizini i malo mestašce na obali Zaovinskog jezera, savršeno za pecanje.
Dve spavaće sobe su dvokrevetne, a u sklopu vikendice se još nalazi i opremljeno kupatilo, kao i kuhinja sa trpezarijskim stolom. U vikendici ,,Suza” postoji i TV sa satelitskim kanalima, a kuhinja je potpuno opremljena, a postoji i mogućnost pripreme roštilja.
Ukoliko se odlučite na posetu Zaovinskog jezera i ostanak u vikendici ,,Suza” tokom zime, čeka Vas i tradicionalno grejanje na drva. Inače, vikendica ,,Suza” je pet – friendly, tako da i Vaši krznati prijatelji mogu uživati sa Vama u svim lepotama Zaovinskog jezera i same planine Tara.
Vikendica ,,Neven”
Simpatična vikendica ,,Neven” se nalazi u selu Zaovina, na udaljenosti od oko 1 km od Zaovinskog jezera. U dvorištu se nalazi i mesto za parking, a okruženo je velikim čistim proplancima.
U vikendici ,,Neven” postoji jedna soba sa 2 singl ležaja i jedna sa velikim francuskim ležajem, dok se u dnevnoj sobi nalazi i jedna garnitura na razvlačenje, na kojoj se takođe može spavati. U dnevnoj sobi se nalazi i kamin, a grejanje tokom zimskih dana je tradicionalno grejanje na drva.
Pored kamina i trpezarijskog stola i kauča na razvlačenje se u dnevnoj sobi nalazi i TV sa paketom satelitskih kanala. Sve sobe imaju izlaz na terase.
U vikendici ,,Neven” je i potpuno opremljeno kupatilo, kao i kuhinja sa svim potrebnim priborom za pripremu obroka.
Brvnara ,,Maja”
Etno brvnara ,,Maja” je izgrađena 2018. godine i cela je dizajnirana u tradicionalnom stilu, sa drvenim zidovima i krovom, a, umesto sprata, uz stepenište se penjete do 2 drvene galerije, na kojima se nalaze kreveti – na jednoj je kauč na razvlačenje, dok se na drugoj nalaze 2 singl ležaja.
U prizemlju brvnare se nalaze kupatilo i dnevna sba, u sklopu koje se nalaze i trpezarija i kuhinja
Oko same brvnare ,,Maja” postoji dovoljno mesta za parkiranje, a sama brvnara se nalazi na svega 25 metara od samog Zaovinskog jezera, do kog se pruža i prelep pogled sa terase iz brvnare ,,Maja”, u kojoj gosti često uživaju u jutarnjim kafama.
Planinska kuća ,,Petar Pan”
Bajkovita planinska kuća ,,Petar Pan” je smeštena svega 50 metara od samog Zaovinskog jezera, u zaseoku Mandići. Okružena je šumama, u kojima svi gosti mogu uživati u šetnjama i obilasku, kao i otkrivanju novih predela.
Sama kuća ,,Petar Pan” ima 70 m2, raspoređenih u prizemlje, u kom se nalaze opremljeno kupatilo, kuhinja sa svim potrebnim elementima i dodacima za pripremu obroka, i dnevna soba, u kom se nalaze dvosed i fotelja na rasklapanje, kao i televizor sa 60 kanala.
Na spratu se nalaze i 1 bračni i 2 singl kreveta, te je sveukupni kapacitet planinske kuće ,,Petar Pan” smeštaj za 7 osoba, koje u dvorištu mogu uživati i u pripremi specijaliteta sa ograđenog roštilja.
Konaci ,,Gradina”
Konaci ,,Gradina” se nalaze udaljeni svega par stotina metara od Zaovinskog jezera i predstavljaju kompleks od 4 potpuno opremljena apartmana:
-Apartman 1 – studio apartman, savršen za smeštaj 2 osobe. Poseduje 1 francuski ležaj, potpuno opremljenu kuhinju i wc sa tušem;
-Apartman 2 – apartman za smeštaj 4 osobe. Ima dnevni boravak, u kom se nalaze krevet na razvlačenje i televizor, a još 2 singl ležaja se nalaze u odvojenoj spavaćoj sobi. Pored toga, apartman 2 je opremljen potpuno opremljenom kuhinjom i wc – om sa tušem;
-Apartman 3 – apartman 3 se nalazi na spratu i sastoji se iz 2 nivoa. Na prvom nivou se nalaze opremljena kuhinja sa trpezarijom, kupatilo i dnevni boravak, u kom se nalazi i jedan francuski ležaj, dok se krevet za treću osobu nalazi u sobici u potkrovlju;
-Apartman 4 – ovaj apartman predviđen za smeštaj 4 osobe se nalazi na spratu i sastoji se iz 2 nivoa – na donjem se nalaze kupatilo, potpuno opremljena kuhinja i dnevni boravak, u kom je smešten kauč na razvlačenje, dok se u potkrovlju nalazi i jedan francuski ležaj.
Svim gostima je na korišćenje dostupan i bežični internet, kao i parking, a svaki od apartmana ima svoj zaseban ulaz.
S obzirom na to da su konaci ,,Gradina” okruženi prelepim zelenilom koje nudi dosta potencijala, organizuju se i pešačke ture u okviru aranžmana, na koje se mogu prijaviti svi gosti konaka.